Πάρκινσον: Στο δρόμο των εξελίξεων!
Περίπου 10 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από τη νόσο Πάρκινσον σε όλο τον κόσμο. Τα κακά νέα είναι ότι αναμένεται αύξηση των πασχόντων εξαιτίας της αύξησης της γήρανσης του πληθυσμού, δεδομένου ότι το Πάρκινσον είναι ως επί το πλείστον ασθένεια της τρίτης ηλικίας. Τα καλά νέα είναι ότι οι σύγχρονες θεραπείες είναι αποτελεσματικές στη διαχείρισης των κινητικών και μη κινητικών συμπτωμάτων της νόσου και μπορούν να βελτιώσουν αισθητά την ποιότητα της ζωής των ασθενών. Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα Πάρκινσον στις 11 Απριλίου ας εστιάσουμε στα καλά νέα.
Του Παναγιώτης Ι. Ζήκου, νευρολόγου, υπεύθυνου του Ιατρείου Νόσου Πάρκινσον & Συναφών Διαταραχών του 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας και του Κέντρου Πάρκινσον & Διαταραχών Μνήμης Γαλατσίου.
Οι περισσότεροι έχουν συνδέσει το Πάρκινσον με το τρέμουλο. Στην πραγματικότητα η νόσος Πάρκινσον είναι μία προοδευτικά εξελισσόμενη νευρολογική ασθένεια, που συνήθως αρχίζει αργά, με σταδιακή επιβράδυνση των κινήσεων (βραδυκινησία) και αργότερα τρόμο (τρέμουλο) στην μία πλευρά του σώματος. Στα πιο προχωρημένα στάδιά της μπορεί να επηρεάσει όλο το σώμα, από την ομιλία έως τις νοητικές λειτουργίες.
Αν και τρόπος ίασης γι' αυτήν δεν υπάρχει, έχουν αναπτυχθεί αρκετές θεραπείες που προσφέρουν πολλά και καλά χρόνια ζωής στους ασθενείς, αρκεί να γίνει εγκαίρως η διάγνωση και να χορηγείται η κατάλληλη αγωγή σε κάθε στάδιο της νόσου.
Ο στόχος των θεραπειών που υπάρχουν είναι να μειώσουν τα συμπτώματά της, ώστε οι ασθενείς να λειτουργούν όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικά. Οι θεραπευτικές επιλογές για τη νόσο είναι ειδικά φάρμακα και επεμβατικές θεραπείες.
Τα φάρμακα χορηγούνται από τα αρχικά στάδια, ενώ οι επεμβατικές θεραπείες όταν εμφανιστούν οι κινητικές διακυμάνσεις, δηλαδή όταν η υφιστάμενη αγωγή δεν καλύπτει επαρκώς τον ασθενή όλη την ημέρα.
Ποιο το πρόβλημα με τα φάρμακα;
Τα περισσότερα φάρμακα για την Πάρκινσον δρουν επηρεάζοντας την ντοπαμίνη ή όντας τα ίδια μια πρόδρομη μορφή ντοπαμίνης.
Την χημική δηλαδή ουσία του εγκεφάλου που παίζει σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά, τον συγχρονισμό των κινήσεων και την κινητικότητα. Αναλόγως με το στάδιο της νόσου και τις ανάγκες κάθε ασθενούς ξεχωριστά, μπορεί να χορηγηθεί ένα φάρμακο ή συνδυασμός φαρμάκων. Γενικά η δράση τους είναι εξαιρετική και διαρκεί πολλά χρόνια. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η φαρμακευτική αγωγή αποδίδει καλύτερα όταν λαμβάνεται με σταθερό πρόγραμμα και όταν συνδυάζεται με καθημερινή άσκηση, υγιεινή διατροφή και επαρκή ύπνο.
Όλα τα φάρμακα έχουν κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες, αλλά ειδικά τα φάρμακα που επηρεάζουν την ντοπαμίνη (κυρίως οι αγωνιστές ντοπαμίνης) σχετίζονται με ιδιαίτερες ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως μανία και εθιστικές ή παρορμητικές συμπεριφορές (υπερσεξουαλικότητα, τζόγο, υπερβολικές αγορές, πολυφαγία). Πριν την χορήγηση ντοπαμινεργικών φαρμάκων γίνεται ειδικό τεστ που αξιολογεί τους ασθενείς. Αν βρεθεί ότι έχουν προδιάθεση, π.χ. για τζόγο, είναι πιθανό να μην τους χορηγηθούν καθόλου αυτά τα φάρμακα ή να τους χορηγηθεί η ελάχιστη δυνατή δόση. Αν τους χορηγηθούν, οι συγγενείς τους πρέπει να βρίσκονται σε εγρήγορση. Εάν ο ασθενής εκδηλώσει τέτοιου είδους παρορμητική συμπεριφορά, πρέπει να ενημερωθεί αμέσως ο νευρολόγος ιατρός, διότι με μία αλλαγή στην αγωγή ή μείωση της δόσης, το πρόβλημα μπορεί να λυθεί.
Πότε συνιστώνται επεμβατικές θεραπείες
Οι επεμβατικές θεραπείες συνιστώνται όταν τα φάρμακα από το στόμα έχουν μεν καλή δράση, αλλά παύουν να καλύπτουν όλη την ημέρα τον ασθενή, με αποτέλεσμα εκείνος να τα παίρνει πολλές φορές την ημέρα επειδή παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις της κινητικότητάς του (δηλαδή εναλλαγές καλής κινητικότητας ή υπερκινησίας με μειωμένη κινητικότητα ή ακόμα και ακινησία). Αυτό συνήθως συμβαίνει 3-5 χρόνια έπειτα από την έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής. Οι επεμβατικές θεραπείες είτε προκαλούν συνεχή ντοπαμινεργική διέγερση, δηλαδή τροφοδοτούν συνεχώς τον οργανισμό με μικροδόσεις ντοπαμίνης (αντλίες) είτε διεγείρουν τον εγκέφαλο με ηλεκτρομαγνητικό πεδίο (νευροδιεγέρτες).
Οι ευρύτερα χρησιμοποιούμενες θεραπείες είναι η τοποθέτηση νευροδιεγέρτη DBS, η υποδόρια έγχυση απομορφίνης με ειδική αντλία και η τοποθέτηση αντλίας DUODOPA. Όταν οι θεραπείες αυτές εφαρμόζονται σε προσεκτικά επιλεγμένους ασθενείς μπορούν να παράσχουν για αρκετά χρόνια καλή κινητικότητα και καλή ποιότητα ζωής. Υπενθυμίζεται ότι οι θεραπείες αυτές συνιστώνται στο στάδιο των κινητικών διακυμάνσεων της νόσου Πάρκινσον, αλλά όχι στο τελικό.
Υπάρχει νεότερη εξέλιξη;
Η νεότερη ιατρική εξέλιξη που έρχεται τη με την έναρξη της νέας δεκαετίας είναι η καταγραφή των κινητικών συμπτωμάτων με έξυπνες συσκευές.
Το Σεπτέμβριο του 2019 παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο της International Parkinson and Movement Disorder Society (MDS), στη Νίκαια της Γαλλίας μια “έξυπνη” συσκευή που μπορεί και καταγράφει όλα τα κινητικά συμπτώματα της νόσου Πάρκινσον. Δηλαδή την βραδυκινησία (αργές κινήσεις), την υπερκινησία, την ακινησία, τις πτώσεις, ακόμα και το freezing (είναι το αιφνίδιο «πάγωμα» της κίνησης του ασθενούς που τον ακινητοποιεί για λίγο επιτόπου).
Η συσκευή έχει το μέγεθος κινητού τηλεφώνου, φοριέται για 7 ημέρες στην ζώνη του ασθενή, καταγράφει τα συμπτώματα και χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη και ειδικούς αλγορίθμους για να αναλύει τα δεδομένα που συλλέγονται. Τα δεδομένα αυτά παρουσιάζονται στον γιατρό σε μορφή γραφημάτων και αριθμών, όταν ο ασθενής τού επιστρέψει τη συσκευή. Υπάρχει ακόμα ένα κουμπί που πατά ο ασθενής την ώρα που λαμβάνει φάρμακο
Ο γιατρός χρησιμοποιεί τα αποτελέσματα για να αξιολογήσει την κατάσταση του ασθενούς και να κάνει τις απαιτούμενες προσαρμογές στη θεραπεία του. Έχει επίσης τη δυνατότητα να ελέγξει την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων που λαμβάνει ο ασθενής, συσχετίζοντας την ώρα λήψης τους με τα συμπτώματά του.
Με τη νέα συσκευή αλλάζει ο τρόπος που παρακολουθούμε και αντιμετωπίζουμε τη νόσο Πάρκινσον. Μέχρι τώρα δεν είχαμε κάποιον αντικειμενικό τρόπο αξιολόγησης της κινητικότητας των ασθενών μας. Έτσι, καθορίζαμε την αγωγή τους με βάση δύο υποκειμενικά κριτήρια: την κλινική εξέταση την συγκεκριμένη στιγμή στο ιατρείο και την περιγραφή μιας τυπικής ημέρας από τον ίδιο τον ασθενή. Ωστόσο ένας ασθενής με κινητικές διακυμάνσεις δεν μπορούσε να λάβει την βέλτιστη αγωγή διότι καθώς προχωρά η νόσος άλλοτε η αποτελεσματικότητα των φαρμάκων είναι υψηλή και άλλοτε μειωμένη. Πλέον, έχοντας στη διάθεσή του αυτόν τον αξιόπιστο δείκτη της κινητικής κατάστασής τους, που περιγράφει με μεγάλη ευαισθησία και ειδικότητα όλα τα κινητικά συμπτώματα που τους ταλαιπωρούν, ο γιατρός μπορεί να πάρει όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται ώστε να μπορεί να εξατομικεύσει την θεραπεία ανάλογα ανάλογα με τους βιορυθμούς και τις ατομικές ανάγκες κάθε ασθενούς.
