Όλα όσα πρέπει να ξέρεις για την αγοραφοβία

Το να μην αγαπάς τον συνωστισμό και να προτιμάς τα ήσυχα μέρη χωρίς πολύ κόσμο δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό. Να το ξεκαθαρίσουμε αυτό. Αν, όμως, τα “όχι” σου στις προσκλήσεις των φίλων σου ήταν πάντα συχνά επειδή ο προορισμός εξόδου σε προβλημάτιζε, ιδιαίτερα σε μέρη με συνωστισμό όπως σε ένα Mall ή μια συναυλία ή ένα νυχτερινό club, τότε τα πράγματα αλλάζουν. Το ίδιο αν βαθιά μέσα σου προτιμάς να αρρωστήσεις για να μην παρευρεθείς σε κάποιο πάρτι ή  γιορτή μετά την άρση των μέτρων κοινωνικής απόσταση ή η σκέψη να μετακινηθείς με το μετρό  ή άλλο μέσο μαζικής μεταφοράς σε αγχώνει υπερβολικά.

Και σε αυτή την περίπτωση θα σε ρωτήσω ευθέως: Έχεις σκεφτεί ποτέ αν ο πραγματικός λόγος που αποφεύγεις μέρη με πολύ κόσμο είναι επειδή έχεις αγοραφοβία; Κι αν τα μέτρα κοινωνικής απομόνωσης της πανδημίας μια χαρά σε έχουν βολέψει;

Η αγοραφοβία μπορεί να χτυπήσει τον καθένα

Σε συνέντευξή της η Έλενα Παπαρίζου στην εφημερίδα Schlager δήλωσε πως: Μια πιεστική περίοδο της ζωής της, μετά τον θάνατο του πατέρα της, είχε κολλήσει σε έναν φαύλο κύκλο, είχε κρίσεις πανικού και πολλές φοβίες όπως αγοραφοβία, κλειστοφοβία. «Για ένα διάστημα έβγαινα με το ζόρι για να πετάξω τα σκουπίδια". Επιβεβαίωσε επίσης ότι έχει πάθη κρίση πανικού ακόμα και πάνω στη σκηνή, κάτι που συμβαίνει συχνά στους σταρ, όταν βγαίνουν στη σκηνή όπου τους υποδέχονται τα πλήθη. Επίσης, σε συνέντευξή του ο τραγουδιστής Γιάννης Κότσιρας, έχει δηλώσει ότι «Έχω ζήσει από το να κουνάνε πούλμαν, να με παρακολουθούν τα βράδια, να μου σκίζουν τα ρούχα. Τα έχω ζήσει όλα αυτά και τα έχω αφήσει και πίσω μου ταυτόχρονα. Κάποια στιγμή τα πήρα και σοβαρά, υπό την έννοια ότι έπαθα μία είδους αγοραφοβία, δεν μπορούσα να βγω από το σπίτι και φοβόμουν. Οπότε έβαλα τους όρους μου στη ζωή μου και κέρδισα αυτό το στοίχημα».

Όμως, η αγοραφοβία δεν αφορά μόνο τους σταρ και δεν εμφανίζεται λόγω των ιδιαίτερα πιεστικών συνθηκών που αυτή η ομάδα ανθρώπων αντιμετωπίζει. Μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να γνωρίζουμε όλοι.

Η δυσκολία να αναγνωρίσεις τη διαταραχή

Ένα βασικό πρόβλημα με την αγοραφοβία είναι ότι πολύ συχνά οι άνθρωποι που βασανίζονται από αυτήν είναι δύσκολο να τη συνειδητοποιήσουν και να κατανοήσουν πόσο καταδυναστεύει την κινητικότητα και την κοινωνικότητά τους. Επειδή η αγοραφοβία είναι βαρύ συναίσθημα, ως ανημποριά, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν παραδέχονται συνειδητά ότι τους συμβαίνει. Απλώς δηλώνουν πως … βαριούνται ή ότι … δεν έχουν όρεξη ή ότι … δεν έχουν κίνητρο για να βγουν έξω. Στην πραγματικότητα, φοβούνται ακόμη και τη συνειδητή αντίληψη και παραδοχή του φόβου. Ως αποτέλεσμα, συχνά χρειάζονται πολλές συναντήσεις με τον ειδικό, ακόμη και μήνες, έως ότου μπορέσουν να συνειδητοποιήσουν αυτό που τους συμβαίνει.

Το πρώτο, επομένως, σημαντικό βήμα για να βοηθηθεί κάποιος που πιθανόν έχει κάποια αγοροφοβικά συμπτώματα είναι να αναγνωρίσει αν όντως έχει αγοραβοφία κι αν αυτή τον περιορίζει και σε τι βαθμό.

Ορίστε, λοιπόν, 5 πράγματα που πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζει ο καθένας από εμάς σχετικά με την αγοραφοβία, ώστε να μπορεί να την αναγνωρίσει:

1. Πάνω από το 1% του πληθυσμού ταλαιπωρείται από αγοραφοβία. Επομένως, το αίσθημα ότι μόνο σε εσένα συμβαίνει αυτό το περίεργο συναίσθημα δυσφορίας και εγκλωβισμού, χωρίς δυνατότητα έγκαιρης διαφυγής στους χώρους με συνωστισμό, αφορά περισσότερους απ’ όσους φαντάζεσαι.

2. Ανήκει στην κατηγορία των αγχωδών διαταραχών. Πολύ συχνά συνδέεται, επίσης, με την εμφάνιση έντονου άγχους και κρίσεων πανικού.

3. Το 67% των ασθενών, σύμφωνα με μελέτες, δηλαδή οι 2 στους 3 που πάσχουν από αγοραφοβία είναι γυναίκες.

4. Μπορεί να εμφανιστεί απότομα ή να εγκατασταθεί σταδιακά. Τα συμπτώματα αρχίζουν να εμφανίζονται συνήθως στο τέλος της εφηβείας ή μεταξύ 30 και 40 ετών.

5. Δεν μπορεί να περάσει ή να υποχωρήσει από μόνη της. Αντίθετα, όσο μένει το άτομο χωρίς θεραπεία, η αγοραφοβία μπορεί να ενταθεί και η λίστα με τους χώρους που αποφεύγει να μεγαλώνει, με αποτέλεσμα να απομονώνεται όλο και περισσότερο ή να δυσκολεύει η καθημερινή λειτουργικότητά του.

Στο μυαλό του αγοραφοβικού

H αγοραφοβία ξεκινάει συνήθως αν έχεις κάποιο επεισόδιο κρίσης πανικού σε χώρους με συνωστισμό.

Ο Γιώργος Παπαγεωργίου, ψυχοδυναμικός ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής, Διευθυντής στην ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ, εξηγεί ότι εκτός από τα γνωστά συμπτώματα (απελπισία, τρόμος, μούδιασμα, ναυτία, πόνος στην καρδιά, δυσκολία στην αναπνοή) που έχει ένας αγοραφοβικός, όταν βιώνει μία κρίση πανικού, μπορεί να έχει ένα ακόμα χαρακτηριστικό σύμπτωμα που πολύ συχνά αναφέρουν τα άτομα με αγοραφοβία: το αίσθημα της “ασφυξίας”. Και συνεχίζει:  «Είναι τόσο έντονο ψυχικό φαινόμενο, που μπορεί να μπλοκάρει την αυτόματη λειτουργία της ανάσας. Οι πνεύμονες και το στέρνο του ατόμου είναι σαν να έχουν μπλοκάρει και δεν υπακούν στην εσωτερική εντολή “ανάσανε, ανάσανε”. Αυτό το φαινόμενο είναι εξαιρετικά δυσάρεστο και κρατάει πολλά δευτερόλεπτα. Συνήθως φοβίζει πολύ. Τόσο πολύ, που ο φόβος ότι θα ξανασυμβεί καταλήγει εντονότερος και από τον αρχικό φόβο».

Αυτό που εξελίσσεται σε αγοραφοβία είναι η αρχική ανησυχία πως, εάν ξανασυμβεί μία κρίση πανικού και μάλιστα σε δημόσιο χώρο, το άτομο θα βρεθεί εκεί ανήμπορο και εκτεθειμένο ανάμεσα σε ξένους που το περιτριγυρίζουν και θα κοιτάζουν με περιφρόνηση, εξηγεί ο Γιώργος Παπαγεωργίου.

Μία ακόμη σκέψη που προκαλεί τρόμο, συμπληρώνει ο κύριος Παπαγεωργίου, είναι η ιδέα ότι τη δύσκολη στιγμή της κρίσης δεν θα υπάρχει κάποιο κατάλληλο πρόσωπο να βοηθήσει.  

Η παγίδα της απομόνωσης

Τα προηγούμενα επεισόδια που έχουν βιώσει οι άνθρωποι που πάσχουν από διαταραχή πανικού τους κάνουν επιφυλακτικούς στις δημόσιες συναναστροφές και χώρους με συνωστισμό, με αποτέλεσμα να εδραιώνεται η αγοραφοβία τους. Ο έντονος φόβος πως η κρίση θα ξανάρθει απροειδοποίητα, τους κάνει να αποφεύγουν τη δραστηριοποίηση, ώστε να μειώσουν τον κίνδυνο να ξανασυμβεί. Επιλέγουν, λοιπόν, να απομονωθούν, να κλειστούν στον εαυτό τους και να σχετίζονται λιγότερο έως καθόλου. Όπως εξηγεί ο κ. Παπαγεωργίου: “Στην ουσία είναι ένας φαύλος κύκλος, όπου αυτό που φοβάσαι – συμβαίνει, κι αφού συμβαίνει, φοβάσαι περισσότερο”. Τότε το άτομο δυσκολεύεται να αφήσει το σπίτι του ή όταν το κάνει, νιώθει δυσφορία. Σε εξαιρετικά ακραίες περιπτώσεις μπορεί να επιλέξει να μη βγαίνει και καθόλου.

Τρόποι αυτοβοήθειας

Το βασικό είναι να καταλάβει ο αγοραφοβικός ότι όσο αποφεύγει τις εξόδους που του προκαλούν αγοραφοβία τόσο θα χειροτερεύει. Πέρα από τη διερεύνηση των παραγόντων πυροδότησης του “φόβου”, σημαντικό είναι ο κάθε άνθρωπος που συνειδητοποιεί ότι πιθανόν να πάσχει από αγοραφοβία να απευθυνθεί στον ειδικό ψυχικής υγείας, ώστε να τον βοηθήσει και να του διδάξει τρόπους αυτοδιαχείρισης του προβλήματός του. Με την καθοδήγηση του ειδικού το άτομο παροτρύνεται σιγά σιγά σε σταδιακή έκθεση στις καταστάσεις που το φοβίζουν μέχρι να αρχίσει να τις ανέχεται και συνηθίζει.

Ο κ. Παπαγεωργίου υποστηρίζει ότι βασική βοήθεια προς το άτομο αποτελεί η επίγνωση ότι το πρόβλημα το προκαλεί ο ίδιος στον εαυτό του: “Προκαλούν κάπως από μόνοι τους την κρίση πανικού. Κι αυτό γιατί λόγω άγχους ανασαίνουν γρήγορα και με βαθιές ανάσες και τότε παθαίνουν αυτό που λέγεται “Υπεραερισμός”, εξαιτίας του οποίου το αυξημένο ποσοστό οξυγόνου στο αίμα πυροδοτεί την κρίση. Αν, όμως, κάποιος τους το εξηγήσει αυτό και τους διδάξει πώς να το αποφύγουν την ώρα που αισθάνονται τα συμπτώματα πανικού, θα έχουν κάνει ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση του προβλήματος.»

Αξίζει να σημειωθεί ότι πλέον υπάρχουν κέντρα που διαθέτουν εξειδικευμένους επιστήμονες που παρέχουν συνεδρίες στο σπίτι του θεραπευόμενου, στην περίπτωση που ο ίδιος δηλώνει απροθυμία ή ακόμη και αδυναμία να επισκεφθεί το γραφείο του ειδικού.

Γιατί επιβαρύνει τη διαταραχή η πανδημία

Αυτό που εκτιμάται από τους ειδικούς είναι ότι οι συνθήκες κοινωνικής απόστασης που έχουν επιβάλλει τα μέτρα της πανδημίας μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα στα άτομα με αγοραφοβία, όταν τα μέτρα χαλαρώσουν. Εκτιμάται επίσης ότι είναι πολύ πιθανόν να πυροδοτηθούν πολλά νέα περαστικά ιδιαίτερα στα άτομα της νέας γενιάς που ήρθαν αντιμέτωπα με συνθήκες περιορισμού στη φάση της ζωής του που θα έπρεπε να έχουν έντονη εξωστρέφεια.