Οικογενειακά μυστικά: Πότε μπορεί να γίνουν επικίνδυνα

Τα μυστικά είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης επικοινωνίας, είτε αυτή αφορά σε άτομα, ζευγάρια, οικογένειες, επιχειρήσεις, ακόμη και σε κυβερνήσεις. Τα οικογενειακά μυστικά, όμως, μπορεί να έχουν φοβερά αρνητικές συνέπειες όσο καλά κρυμμένα κι αν είναι. 

Η Μαρία Κάλφα, Ιατρός, Συστημική Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια, εξηγεί ότι τα μυστικά δεν πρέπει να συγχέονται με την έννοια της ιδιωτικότητας, που είναι υγιές χαρακτηριστικό των ενηλίκων. Όπως η ίδια εξηγεί, αποτελούν σύμπλοκο φαινόμενο που διαστρεβλώνει πεποιθήσεις και διαταράσσει τις σχέσεις. Ένα πάρτι γενεθλίων έκπληξη («τρυφερό» μυστικό) καταλαβαίνουμε εύκολα πως είναι διαφορετικό από μια κρυμμένη αιμομιξία (επικίνδυνο μυστικό). Ρωτήσαμε την κυρία Κάλφα μερικές, ακόμα, ερωτήσεις για τα μυστικά – ιδιαίτερα τα οικογενειακά- της οποίας τις απαντήσεις αξίζει να διαβάσεις.  

Γιατί οι άνθρωποι κρατούν μυστικά;

Οι άνθρωποι κρατούν μυστικά για να προστατέψουν τους εαυτούς τους ή άλλα μέλη της οικογένειας από επώδυνα συναισθήματα και πένθη. Από φόβο δηλαδή να μην πονέσουν ή στεναχωρήσουν αγαπημένα τους πρόσωπα. Τα μυστικά διαφέρουν μεταξύ τους, στον βαθμό που επηρεάζουν τις σχέσεις στην οικογένεια (ποιος ξέρει τι και για ποιον), στο ποιον αφορούν (τα μέλη της οικογένειας μεταξύ τους ή τα μέλη της οικογένειας με το κοινωνικό σύνολο) και στο πόσο επηρεάζουν την λειτουργικότητα των μελών (το μυστικό επηρεάζει μία σχέση ή συνολικά τις σχέσεις ενός προσώπου;).

Διάβασε επίσης: Τους πιο σημαντικούς λόγους που διαλύονται τα ζευγάρια που έχουν πολύχρονη σχέση; 

Πότε ένα μυστικό γίνεται επικίνδυνο;

Ένα μυστικό γίνεται επικίνδυνο, όταν αποκρύπτονται πληροφορίες από αυτόν που δικαιούται να τις μάθει, όπως για παράδειγμα τα παιδιά, και είναι τότε που διαισθάνεται πως κάτι λείπει. Είναι τότε που οι σχέσεις των ανθρώπων αρχίζουν να διαταράσσονται, καθώς ανεξήγητες συμπεριφορές αρχίζουν να εκδηλώνονται με παράλληλη απαγόρευση της ερμηνείας τους. Είναι τότε που κλονίζεται η εμπιστοσύνη και προκαλείται έντονο άγχος, αλλά και ντροπή, καθώς κάποιος, συνήθως ένα παιδί, μένει όχι μόνο με αναπάντητα ερωτήματα, αλλά και αισθήματα ενοχής, πως αυτό είναι το αίτιο του ανομολόγητου πόνου των γονέων του.

Ποια ορίζονται ως τοξικά μυστικά;                                                        

Τοξικά μυστικά μπορεί να αφορούν σε θέματα σεξουαλικότητας, υιοθεσίες, ενδοοικογενειακής βίας, αυτοκτονίες, περιόδους φυλάκισης, είδος φυλής, πορνεία, ασθένεια, χρήση ουσιών, αιμομιξία, θάνατο και άλλα δυσάρεστα γεγονότα ή καταστάσεις. Οι δυσλειτουργικές οικογένειες σχεδόν πάντα κρύβουν τέτοια ή και μικρότερης σημασίας μυστικά. Στην προσπάθειά τους να κρύψουν κάτι, επιδιώκουν να το κάνουν αόρατο και δημιουργούν γύρω τους σκιές μέσα στις οποίες ζουν. Δίνουν συνεχώς μια μάχη για να καλύψουν αυτό που ζητά να έρθει στο φως. Ο φόβος της «διαρροής» του μυστικού κρύβει την αποκάλυψη ενός ανείπωτου πόνου. 

Πόση διάρκεια ζωής μπορεί να έχει ένα οικογενειακό μυστικό;

Τα τοξικά μυστικά έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, αποκτούν χρονιότητα και δηλητηριάζουν τις σχέσεις. «Μεταβιβάζονται» από γενιά σε γενιά μέχρι και τρεις γενιές, προκαλώντας διαταραχές ακόμη και στις ζωές των εγγονιών. Πιο αναλυτικά, η πρώτη γενιά (πχ. παππούς, γιαγιά) είναι ο αρχικός φορέας του μυστικού, η δεύτερη γενιά (πχ. η κόρη του, ο γιος ) είναι το παιδί του αρχικού φορέα και η τρίτη γενιά είναι τα εγγόνια που μπορεί να εκδηλώσουν μαθησιακές ή άλλες διαταραχές και φοβίες, έχοντας ζήσει σε ένα κλίμα συναισθηματικής ανασφάλειας.  

Μετά την τρίτη γενιά, τα μυστικά, εκτός από πολύ σοβαρές περιπτώσεις, συνήθως χάνονται αλλά οι καινούργιες γενιές ζώντας μέσα σε αυτά,  μπορεί να δημιουργήσουν δικά τους νέα μυστικά, προσπαθώντας να δώσουν εξήγηση  σε καταστάσεις που ήταν δυσερμήνευτες ή ακατανόητες. 

Προκαλεί η άρση του μυστικού ανακούφιση; Ή μήπως όχι;

Η άρση ενός μυστικού προκαλεί εν μέρει ανακούφιση, φέρνει κοντά τους ανθρώπους  που  βρίσκονταν απομονωμένοι από αυτό, όταν γίνεται με σύνεση, συχνά μέσα από την διαδικασία της ψυχοθεραπείας  και όχι από ανθρώπους έξω από την οικογένεια, που μπορεί να προκαλέσουν μια «άγρια ερμηνεία» αυτού που αποκαλύπτεται  με απρόβλεπτες συνέπειες. Φανταστείτε το σοκ κάποιου που μαθαίνει από την γειτόνισσα ξαφνικά πως είναι υιοθετημένος.

Παρόλα αυτά υπάρχουν  και επικίνδυνα μυστικά που απαιτούν αμεσότητα στην αποκάλυψή τους. Σκεφτείτε ένα σχέδιο αυτοκτονίας ή δολοφονίας, ακόμη και αυτοτραυματισμού ενός εφήβου που πρέπει επειγόντως να γίνει γνωστό.

Πώς μπορούμε να αποφύγουμε τα δυσάρεστα αποτελέσματα των οικογενειακών μυστικών;                                                    

Πρώτα απ΄ όλα είναι σημαντικό να αποφύγουμε την δημιουργία τους. Μια μητέρα π.χ. που έχει υποστεί κάποιου βαθμού κακοποίηση στην εργασία της δεν χρειάζεται με λεπτομέρειες να εξηγήσει στον μικρό της γιο τι ακριβώς της συνέβη, αλλά να αποσαφηνίσει πως η στενοχώρια της δεν προέρχεται από αυτόν, αλλά από κάτι που συνέβη στην δουλειά της. Τα παιδιά αισθάνονται αμέσως την αλλαγή του γονέα τους, όταν κρύβει, κάτι και προσπαθούν να φανταστούν με απρόβλεπτες συνέπειες τι μπορεί να σημαίνει αυτή.  

Οι λειτουργικές οικογένειες είναι ανοιχτές, μοιράζονται τα δύσκολα θέματα που αναδύονται, συζητούν, βάζουν σε λέξεις τις σκέψεις τους και βρίσκουν λύσεις. Δεν συνωμοτούν ενάντια στον εαυτό τους, στην αγωνία τους να κρατήσουν στο σκοτάδι ένα καλά κρυμμένο μυστικό. Διατηρούν ιδιωτικότητα μεταξύ των υποσυστημάτων (γονείς, αδέλφια), με σεβασμό στην ευημερία, στην ανάπτυξη, την διαφοροποίηση και την εξέλιξη του κάθε προσώπου.

Διάβασε επίσης: Το mindset που θα σε βοηθήσει να δεις τις σχέσεις αλλιώς.