10 απαντήσεις που οπωσδήποτε πρέπει να ξέρεις για την κατάψυξη ωαρίων

Χάρη σε αυτή τη μέθοδο, το βιολογικό ρολόι θεωρητικά μπορεί να πάψει να χτυπά εκκωφαντικά. Μια γυναίκα μπορεί να γίνει μητέρα σε ηλικία που κανονικά δεν θα μπορούσε ή θα δυσκολευόταν αν δεν έχει φροντίσει εγκαίρως να έχει καταψύξει τα ωάριά της. 

Πράγματι, με την κατάψυξη ωαρίων οι γυναίκες μπορεί να παγώσουν τον χρόνο σε σχέση με τη γονιμότητά τους. Υπάρχουν όμως αρκετές παγίδες σε αυτό, ιδιαίτερα αν δεν είναι σωστά ενημερωμένες, εξηγεί ο Δρ. Θάνος Παράσχος, γυναικολόγος μαιευτήρας, ειδικός στην εξωσωματική γονιμοποίηση και Διευθυντής του Κέντρου Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής ΕmBIO. Γι’ αυτό, πριν αποφασίσει ν’ αναβάλει μια γυναίκα τη μητρότητα για ακόμα μία φορά, θα πρέπει να φροντίσει να μάθει όσα πρέπει για τη συγκεκριμένη μέθοδο.

Τα κατεψυγμένα ωάρια δεν γερνούν ποτέ; 

Η κατάψυξη ωαρίων είναι μια μέθοδος διατήρησης της γονιμότητας που δίνει τη δυνατότητα στη γυναίκα να προσπαθήσει να τεκνοποιήσει μετά τα σαράντα με την αναπαραγωγική ικανότητα των 30 ετών, αξιοποιώντας το δικό της γενετικό υλικό.

Σε αντίθεση με τη μήτρα, που θεωρείται ότι δεν έχει ηλικία, οι  ωοθήκες και τα ωάρια σταδιακά γερνάνε. Μία γυναίκα λοιπόν που προσπαθεί να μείνει έγκυος μετά τα σαράντα, ακόμα και με εξωσωματική γονιμοποίηση, πιθανόν να χρειαστεί ωάριο δότριας για να αποκτήσει παιδί. Με την κατάψυξη ωαρίων όμως τα ωάριά της παραμένουν ανέπαφα στο πέρασμα του χρόνου. Με την κατάλληλη προετοιμασία και το πιθανότερο με φαρμακευτική υποστήριξη στο πλαίσιο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, μία γυναίκα μπορεί να πετύχει σύλληψη των δικών της αποψυγμένων ωαρίων στη δεκαετία των 40.

Σε ποιες γυναίκες απευθύνεται η μέθοδος της κατάψυξης ωαρίων;

Σε γυναίκες που μόλις έχουν διαγνωστεί με καρκίνο, η κατάψυξη ωαρίων τούς  δίνει τη δυνατότητα να μπορέσουν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους πριν ξεκινήσουν θεραπεία. Μία άλλη κατηγορία γυναικών που μπορεί να επωφεληθεί από τη κατάψυξη ωαρίων είναι αυτή με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης. Η κατάψυξη ωαρίων προσφέρει στις γυναίκες με πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια την ευκαιρία να διατηρήσουν κάποια από τα ωάριά τους πριν αυτά εξαντληθούν. Δεν είναι όμως μόνο οι γυναίκες με προβλήματα υγείας που μπορούν να επωφεληθούν. Λόγω της αυξανόμενης τάσης των γυναικών να αναβάλλουν τη μητρότητα και να γίνονται μητέρες σε μεγαλύτερες ηλικίες, η κατάψυξη ωαρίων απευθύνεται πλέον σε κάθε γυναίκα που φαίνεται να καθυστερεί την τεκνοποίηση για διάφορους λόγους π.χ. οικονομικούς, καριέρας ή σπουδών ή επειδή δεν έχει βρει ακόμα τον κατάλληλο σύντροφο.

Ποια ακριβώς είναι η διαδικασία;

H διαδικασία είναι παρόμοια με αυτή της εξωσωματικής γονιμοποίησης.  Η μόνη διαφορά είναι ότι μετά την ωοληψία τα ωάρια καταψύχονται και φυλάγονται σε ειδικά δοχεία υγρού αζώτου. Στην αρχή, λοιπόν, η γυναίκα λαμβάνει ορμονοθεραπεία, ώστε να διεγερθούν οι ωοθήκες της και να παράγουν πολλά ωάρια. Το επόμενο βήμα είναι η λήψη των ωαρίων με ειδική βελόνη, μια διαδικασία που γίνεται είτε με τοπική είτε με γενική αναισθησία. Στη συνέχεια, τα ωάρια καταψύχονται με τη μέθοδο της υαλοποίησης. Όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή, τα ωάρια αποψύχονται και γονιμοποιούνται κατά κανόνα με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης (γίνεται δηλαδή εισαγωγή με ειδική βελόνη του σπέρματος στο ωάριο). Τέλος, το έμβρυο μεταφέρεται στη μήτρα της γυναίκας, με στόχο την επίτευξη κύησης.

Ποια είναι η καλύτερη ηλικία για να καταψύξει μια γυναίκα τα ωάριά της;

Θεωρητικά η καλύτερη ηλικία είναι στη δεκαετία των είκοσι. Επειδή όμως ο χρόνος συντήρησης και χρήσης των κατεψυγμένων ωαρίων έχει περιορισμούς, προφανώς δεν έχει νόημα να καταψύξει μια γυναίκα τα ωάριά της σε τόσο νέα ηλικία. Παίρνοντας όμως ως δεδομένο ότι η γονιμότητα αρχίζει να μειώνεται μετά την ηλικία των 30 ετών, η κατάψυξη ωαρίων συνίσταται σε γυναίκες 30-35 χρόνων που δεν έχουν αποκτήσει ακόμα παιδιά. Αυτό αυξάνει τις πιθανότητες γονιμοποίησης των ωαρίων τους στο μέλλον, ακόμα κι αν η ηλικία τους είναι προχωρημένη. 

Πιο συγκεκριμένα, η πιθανότητα να προκύψει εγκυμοσύνη με ωάριο που καταψύχθηκε στην ηλικία των 30 είναι περίπου 40 με 50%. Στα 35 το ποσοστό επιτυχίας αγγίζει το 30 με 35%, όμως στα 40 η πιθανότητα αυτή μπορεί να πέσει στο 10%.

Πόσα ωάρια χρειάζεται να καταψύξει μια γυναίκα για μελλοντική χρήση;

Από τα ωάρια που καταψύχονται δεν επιβιώνουν όλα μετά την απόψυξη ούτε επιτυγχάνεται σε όλα η γονιμοποίηση. Γι’ αυτό συνήθως απαιτούνται να καταψυχθούν τουλάχιστον 10 ωάρια. Από τα δέκα συνήθως τα έξι ή και λιγότερα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μετά την απόψυξη. Οι περισσότερες πάντως γυναίκες κάτω των 35 μπορούν να παράγουν 10 ωάρια κατά τη διάρκεια ενός κύκλου διέγερσης των ωοθηκών. Οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας όμως μπορεί να χρειαστούν περισσότερους κύκλους διέγερσης.

Πόσο καιρό μπορεί τα ωάρια να παραμείνουν στην κατάψυξη;

Ως ασφαλές χρονικό διάστημα κρυοσυντήρησης των ωαρίων ορίζονται τα δέκα χρόνια. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που το χρονικό αυτό διάστημα μπορεί να επεκταθεί λίγο περισσότερο.

Είναι υγιή τα μωρά που γεννιούνται από κατεψυγμένα ωάρια; 

Μέχρι στιγμής, οι μελέτες δείχνουν ότι τα μωρά που γεννιούνται από τη γονιμοποίηση ωαρίων που έχουν πρώτα καταψυχθεί, δεν έχουν υψηλότερα ποσοστά γενετικών ανωμαλιών από εκείνα που η σύλληψή τους έγινε φυσιολογικά ή με κάποια από τις συμβατικές μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.  

Αν δεν χρειαστεί να χρησιμοποιήσει η γυναίκα τα κατεψυγμένα της ωάρια, τι γίνεται; 

Σε αυτή την περίπτωση μπορεί  να επιλέξει την καταστροφή των ωαρίων. Το θετικό τότε είναι ότι δεν θα αντιμετωπίζει το ηθικό δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που χρειάζεται να αποφασίσουν το μέλλον γονιμοποιημένων εμβρύων που συντηρούνται στην κατάψυξη για επόμενες προσπάθειες εξωσωματικής.

Έχει νόημα να καταψύξει τα ωάριά της μια γυναίκα που πλησιάζει τα σαράντα;

Η μέθοδος της κατάψυξης ωαρίων προορίζεται κυρίως για γυναίκες ηλικίας γύρω στα 30 και το αργότερο 35, που μπορεί να χρειαστεί να αποκτήσουν παιδί μετά την ηλικία των 40,  με σκοπό να αποφύγουν τη χρήση δανεικών ωαρίων, στην οποία πιθανόν να χρειαζόταν να καταφύγουν, προκειμένου να μείνουν έγκυες. Αντίθετα, μετά τα 40 ο αριθμός και η ποιότητα των ωαρίων έχει μειωθεί σημαντικά και γι’ αυτό δεν συνιστάται η κατάψυξή τους. Γυναίκες που είναι πάνω από 38 ετών κατά κανόνα δεν έχουν καλά ποσοστά επιτυχίας, αν προχωρήσουν σε κατάψυξη ωαρίων σε αυτή την ηλικία. Φυσικά, αν μια γυναίκα είναι 40 ετών και απειλείται η αναπαραγωγική της ικανότητα λόγω ασθένειας, δεν χάνει τίποτα να προσφύγει στη συγκεκριμένη μέθοδο. Ακόμα κι αν τα ποσοστά επιτυχίας για επίτευξη εγκυμοσύνης είναι χαμηλά, είναι σίγουρα παραπάνω από το μηδέν.

Η κατάψυξη ωαρίων επιτρέπει σε μια γυναίκα να αναβάλλει την εγκυμοσύνη, βάζοντας πρόγραμμα να αποκτήσει παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία;

Παρά τις δυνατότητες της επιστήμης, υπάρχουν αρκετές ενστάσεις σχετικά με το κατά πόσο οι γυναίκες πρέπει να αναβάλλουν την μητρότητα βάζοντας μπροστά άλλες προτεραιότητες και να γίνονται μητέρες σε μεγαλύτερη ηλικία. Το πρώτο που θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε είναι ότι με την κατάψυξη ωαρίων δεν είναι απόλυτο και σίγουρο ότι διασφαλίζεται η μελλοντική γονιμότητα της γυναίκας. Απλά αυξάνονται οι πιθανότητες για εγκυμοσύνη με δικό της γενετικό υλικό, αν χρειαστεί να μπει στη διαδικασία προσπάθειας να συλλάβει σε πιο προχωρημένη ηλικία, δηλαδή μετά 40, όπου η σύλληψη με φυσικό τρόπο είναι πιο δύσκολη. Θα πρέπει επομένως να υπάρχει στο πίσω μέρος τους μυαλού της γυναίκας που επιλέγει να γίνει μητέρα μετά τα 40 ή 45 χρησιμοποιώντας τα κατεψυγμένα ωάριά της ότι  δεν μπορεί να είναι σίγουρη ότι αυτό θα επιτευχθεί.

 Ένα ακόμη ζήτημα που πρέπει να λάβει υπόψη κάθε γυναίκα που επιλέγει να γίνει μητέρα σε μεγαλύτερη ηλικία είναι ότι οι κίνδυνοι επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όπως προεκλαμψία, διαβήτης κ.ά αυξάνονται. Τέλος, αρκετοί είναι εκείνοι που θίγουν και τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν λόγω της διευρυμένου χάσματος γενεών για τις γυναίκες και γενικά τα ζευγάρια που επιλέγουν να αποκτήσουν παιδιά σε μεγάλη ηλικία.