Είναι επικίνδυνα τα αντισηπτικά για τα παιδιά;

Και κάπως έτσι όπως ήρθαν οι μάσκες στη ζωή μεγάλων και μικρών, λόγω της πανδημίας COVID-19, ήρθαν και τα αντισηπτικά. Μόνο που η χρήση των δεύτερων από τα παιδιά, δεν είναι πάντα ο καλύτερος τρόπος για να τα προστατέψουμε. Απεναντίας, μπορεί να κρύβει κινδύνους. Σχετικά με αυτό το θέμα ρωτήσαμε τον Γιώργο Τρίμη, Παιδίατρο, Διδάκτορα Πανεπιστημίου Αθηνών, Υπεύθυνο Ιατρικού Τμήματος Εμβολίων και Λοιμωδών Νοσημάτων, ΜSD Eλλάδας.

Με την έναρξη των σχολείων και για λόγους πρόληψης του ιού SARS-CoV-2, πολλοί γονείς βάζουν στην σχολική τσάντα του παιδιού τους αντισηπτικά μαντιλάκια ή αντισηπτικό σε υγρή μορφή, συμβουλεύοντας τα παιδιά τους να τα χρησιμοποιούν όσο πιο συχνά μπορούν. Ποια είναι η άποψή σας για αυτή… τη συνήθεια; 

    Θα έλεγα ότι «παν μέτρον άριστον». Τα περισσότερα αντισηπτικά περιέχουν αλκοόλη σε πυκνότητα γύρω στο 70% και είναι πολύ αποτελεσματικά στην εξολόθρευση του ιού SARS-CoV-2 αλλά και άλλων μικροβίων. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται συνεχώς.  Η συχνή χρήση αλκοολούχων αντισηπτικών μπορεί να προκαλέσει ξηροδερμία, ειδικά με την εφαρμογή κακής ποιότητας αντισηπτικών, αλλά ακόμη και δερματίτιδα εξ επαφής. Υπάρχει μία πιο ασφαλής και εξίσου αποτελεσματική εναλλακτική επιλογή, η χρήση νερού και απλού σαπουνιού.  

Οι περισσότεροι γονείς θα δουν τα χεράκια  του παιδιού τους να ερεθίζονται από τη συχνή χρήση αντισηπτικών. Είναι πράγματι πιο ευαίσθητα σε ερεθισμούς τα παιδικά χέρια;

     Στα παιδιά προβλήματα όπως ξηρότητα, ερεθισμός, φαγούρα, σκασίματα και ρωγμές στο δέρμα μπορεί να εκδηλωθούν πιο συχνά και πιο έντονα, καθώς το παιδικό δέρμα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο. Μπορεί να εκδηλωθεί σε σοβαρότερες περιπτώσεις αιμορραγία και πόνος.  Μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν τα παιδιά που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα, καθώς οι επαναλαμβανόμενοι ερεθισμοί του δέρματος προκαλούν εντονότερη ξηροδερμία, κνησμό και αυξημένες πιθανότητες αποικισμού μικροβίων.

Από ποια ηλικία ένα παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί αντισηπτικό; 

Στα σχολεία υπάρχουν αντισηπτικά και ενθαρρύνεται η συχνή χρήση τους από τα παιδιά. Όμως καλό είναι να αποφεύγονται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, ιδιαιτέρως κάτω των 5 ετών, καθώς εύκολα μπορεί να βάλουν τα χέρια τους στα μάτια και να τους προκαλέσουν ερεθισμό ή στο στόμα και να καταπιούν αλκοόλη ή άλλη ελαφρώς τοξική ουσία που περιέχεται στο αντισηπτικό διάλυμα. Επίσης όσο μικρότερη η ηλικία του παιδιού, τόσο πιο ευπαθές είναι στις δερματικές εκδηλώσεις που περιγράψαμε πιο πάνω.

Είναι επικίνδυνα τα αντισηπτικά για την άμυνα του παιδιού στα μικρόβια; 

 Δε θα το έλεγα κατηγορηματικά, όμως η κατάχρησή τους μπορεί να οδηγήσει στην ανάδυση και τον αποικισμό ανθεκτικών μικροβίων, όπως ο σταφυλόκοκκος, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει το παιδί από μία λοίμωξη είτε στα ίδια τα χέρια (ιδιαιτέρως αν το αντισηπτικό έχει δημιουργήσει σκασίματα και ρωγμές που αποτελούν πύλες εισόδου) είτε σε άλλο σημείο του σώματος (μάτια, στόμα, άλλη δερματική περιοχή), στο οποίο τα μικρόβια θα μεταφερθούν μέσω των χεριών των παιδιών.  

Γιατί ένα παιδί (και πιθανόν οι γονείς του)  είναι σημαντικό να καταλάβει ότι πρέπει να προτιμά το πλύσιμο των χεριών από τη χρήση αντισηπτικού όταν είναι προσβάσιμο και εφικτό το πρώτο;

Πρέπει οι γονείς να γνωρίζουν ότι το πλύσιμο των χεριών με απλό σαπούνι και χλιαρό νερό μπορεί να έχει εξαιρετικά αποτελέσματα ως μέθοδος αποφυγής και διασποράς των μικροβίων. Το σημαντικότερο είναι πως η μέθοδος αυτή δεν προκαλεί συνήθως αλλεργικές δερματίτιδες και άλλες βλάβες (εκτός αν το πλύσιμο με το νερό γίνεται πολλές φορές την ημέρα), είναι απλή και μπορούμε πολύ εύκολα να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας σε αυτήν.

Πότε συστήνετε ως παιδίατρος να χρησιμοποιεί ένα παιδί αντισηπτικό; Ή εναλλακτικά τι προτείνετε για την εκπαίδευσή του παιδιού στην απολύμανση;

Καταρχήν να επιμείνουμε στο πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και χλιαρό νερό ως κύρια μέθοδο προφύλαξης από μολύνσεις αλλά και από τη νόσο COVID-19. Αρκεί να γίνεται σωστά και αυτό προϋποθέτει εκπαίδευση του παιδιού, εκπαίδευση που πολλές φορές λείπει και από τους γονείς, αν και ακούγεται ως μία πολύ απλή διαδικασία. Το πλύσιμο των χεριών πρέπει να διαρκεί 20 δευτερόλεπτα , ένας πολύ απλός τρόπος να μετρήσουν το χρόνο είναι να τραγουδήσουν το αγαπημένο “Happy birthday”. Το σαπούνι πρέπει να τρίβεται σε όλες τις επιφάνειες των παλαμών (και στις εσωτερικές πτυχές) . Το σαπούνι δε χρειάζεται να περιέχει χημικές ουσίες για να είναι πιο δραστικό, το απλό σαπούνι είναι πολύ αποτελεσματικό και δεν εκθέτει το παιδί σε οποιαδήποτε ουσία με άγνωστη δράση. Η χρήση του αντισηπτικού μπορεί να γίνεται επιλεκτικά στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε νερό και σαπούνι, για παράδειγμα όταν το παιδί βρίσκεται σε εξωτερικό χώρο (πχ παιδική χαρά).

Δικαιολογείται η υπέρμετρη χρήση απολυμαντικών λόγω της COVID-19;

Όπως επισημάναμε πιο πάνω, η κατάχρηση ακόμη και του νερού βλάπτει το παιδικό δέρμα και το πλύσιμο των χεριών πρέπει να γίνεται με μέτρο, όταν πράγματι τα χέρια του παιδιού έχουν εκτεθεί σε μολυσμένες επιφάνειες. Η επιδημία της COVID-19 δεν πρέπει να προκαλεί… υστερία στους γονείς και κατάχρηση του πλυσίματος των χεριών. Άλλωστε τα πιο πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι η μετάδοση του ιού SARS-CoV-2 γίνεται κυρίως αερογενώς. Άρα ψυχραιμία ώστε και να μην προκαλούνται σωματικές επιπλοκές από το καταχρηστικό πλύσιμο των χεριών αλλά και για έναν άλλο λόγο. Η μεγαλύτερη του αναγκαίου έμφαση στην καθαριότητα φοβίζει και αγχώνει το παιδί σε μία ηλικία που τέτοια αισθήματα μπορεί να γεννήσουν και ψυχολογικές διαταραχές, όπως υπέρμετρο άγχος και ψυχαναγκαστικές διαταραχές. Γονείς λοιπόν χαλαρώστε και εκπαιδεύστε από μικρά τα παιδιά σας στην εγκατάσταση της συνήθειας του πλυσίματος των χεριών με νερό και σαπούνι με το σωστό τρόπο. Η εκπαίδευση αυτή θα παραμείνει πολύτιμη και αφού με το καλό μας εγκαταλείψει η νόσος COVID-19, μέχρι και την ενήλικη ζωή τους.