Τι είναι το ΟCD, η διαταραχή που πάσχει η Demy

Πολλές φορές θα θαυμάσεις κάποιον για την απόλυτα οργανωμένη ζωή του, για την επαγγελματική επιτυχία του, για την τέλεια εικόνα του. Κι ίσως δεν μπορείς να φανταστείς ότι σε ένα απόλυτα οργανωμένο και επιτυχημένο άτομο μπορεί να επικρατεί το απόλυτο χάος στο μυαλό του. Όπως συμβαίνει για παράδειγμα στα άτομα που πάσχουν από OCD (Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή).

Ίσως έχεις ακούσει για τη συγκεκριμένη διαταραχή από την αποκάλυψη της Demy, της γνωστής τραγουδίστριας που είπε, μεταξύ άλλων, σε τηλεοπτική της συνέντευξη, πως από μικρό παιδί πάσχει από την ψυχική νόσο OCD.

Η ίδια στην εκπομπή «The 2Night Show» αποκάλυψε ότι έχει από παιδάκι OCD. Ότι έχει εμμονή να τακτοποιεί κάποια πράγματα με συγκεκριμένο τρόπο, για να μη της συμβεί κάτι κακό.

«Έχω συγκεκριμένο τρόπο που σβήνω το λαμπατέρ, τον τρόπο που πρέπει να είναι τα παπούτσια πριν κοιμηθώ. Τα πράγματα στο κομοδίνο να μην ακουμπάνε μεταξύ τους. Είναι συγκεκριμένα πράγματα που δεν έχουν λογική μεταξύ τους. Αν δεν το έχεις βιώσει, δεν μπορείς να το καταλάβεις», ανέφερε μεταξύ άλλων  Demy, αποκαλύπτοντας ότι κάνει ψυχοθεραπεία για να αντιμετωπίσει το άγχος που της προκαλεί η διαταραχή.

Όμως η Demy δεν είναι η μόνη με την ψυχική αυτή διαταραχή και σίγουρα δεν χρειάζεται να είναι σταρ κάποιος για να την εμφανίσει. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ψυχική διαταραχή που αφορά πάρα πολλούς ανθρώπους, περίπου 1 στους 40 (δηλαδή 2,5% του πληθυσμού). Όμως, αυτή η μέτρηση αφορά όσους έχουν διαγνωστεί πριν τον κορωνοϊό, δηλαδή αυτούς που το παθαίνουν σε πολύ έντονο βαθμό και που επίσης έχουν διαγνωστεί από ειδικό. Σε κοινωνικό επίπεδο εκτιμάται όμως ότι είναι πολύ περισσότεροι, ενώ μετά την πανδημία έχει σημειωθεί επιδείνωση των συμπτωμάτων αλλά και εμφάνιση νέων περιστατικών. Γιατί, όμως; Ρωτήσαμε τον ψυχοδυναμικό ψυχολόγο Γιώργο Παπαγεωργίου 5 ερωτήσεις για να μάθουμε περισσότερα.

Κύριε Παπαγεωργίου, πώς μπορεί να καταλάβει κάποιος ότι έχει ΟCD; 

Όλοι έχουμε σε ένα βαθμό, ακόμα και από την παιδική μας ηλικία. Είναι ένας μηχανισμός, θα έλεγα, για να κατευνάσουμε το άγχος μας. Το θέμα είναι πότε αυτό εξελίσσεται σε διαταραχή και δημιουργεί προβλήματα στη ζωή μας. Θα πούμε καταρχάς ποιοι χαρακτηρίζονται ως ψυχαναγκαστικοί (κυριολεκτικά ποιοι πάσχουν από ιδεοψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή – obsessive compulsive disorder OCD). Είναι όσοι διαταράσσονται από εμμονές, δηλαδή από επαναλαμβανόμενες ενοχλητικές σκέψεις και από τελετουργικές συμπεριφορές (π.χ. λεκτικές επαναλήψεις «να προσέχεις»,  «χτύπα ξύλο»,…) και κινητικές παρορμήσεις που τις κάνουν συνειδητά ή ασυνείδητα, ακριβώς στην προσπάθεια να καταπραΰνουν τις εμμονές τους.

Αυτές οι τελετουργίες σχεδόν πάντα είναι παράλογες, όμως παρόλα αυτά καθησυχάζουν το άγχος.

Ποιοι είναι οι πιο κοινοί ψυχαναγκασμοί;

Οι πιο κοινοί ψυχαναγκασμοί είναι σε σκέψεις αρρώστιας, τάξης, μολύνσεις, παραμορφώσεις, σεξουαλικές παρορμήσεις, επιθετικότητα… Συχνά έχουν να κάνουν με καθαριότητα, με επαναλήψεις, με τακτοποίηση, με έλεγχο, με μετρήσεις. Επίσης, φόβοι για μολύνσεις κι αρρώστιες κυριαρχούν.

Ποιο είναι το βασικό συναίσθημα που κρύβεται πίσω από το OCD;

Ο φόβος. Ακόμη και οι απλούστερες ψυχαναγκαστικές πράξεις, για παράδειγμα το να ελέγχω τρεις φορές εάν έχω κλείσει το θερμοσίφωνο, συνδέονται βαθιά με το κύκλωμα του Φόβου μέσα μας και για αυτό ακριβώς ταραζόμαστε πολύ αν δεν κάνουμε ψυχαναγκασμούς. Κυριολεκτικά, δεν σκεφτόμαστε τίποτα άλλο έως ότου εκτελεστεί η επανάληψη!

Είναι βασανιστική διαταραχή;

Ναι, είναι. Γιατί οι σκέψεις με τις οποίες το άτομο με OCD έρχεται αντιμέτωπο είναι βαθιά τυραννία για το μυαλό του. Κανείς δεν μπορεί να απελευθερωθεί μόνος του από αυτήν. Και είναι δύσκολο να υποψιαστείς ότι κάποιος πάσχει, γιατί μπορεί να δείχνει απόλυτα φυσιολογικός, ακόμα και πετυχημένος.

Τι είδους βοήθεια χρειάζεται κάποιος με την συγκεκριμένη διαταραχή;

Τα άτομα με διάγνωση OCD χρειάζονται βοήθεια από ειδικό, ίσως ακόμη και φαρμακευτική αγωγή. Ειδικότερα, η ψυχοθεραπεία δίνει πολύ καλά αποτελέσματα ενάντια στους ψυχαναγκασμούς, επειδή μειώνει ή και εξαλείφει την αιτία που τους δημιουργεί.

Υπάρχει κάτι άλλο που χρειάζεται να ξέρει κάποιος για το OCD;

Ναι. Ότι διακρίνεται σε δύο τύπους. Αυτούς που λέμε ψυχαναγκαστικούς (σε συντομία OCD) τους συνδέουμε με τη διαταραχή με τα συμπτώματα που περιγράψαμε παραπάνω η οποία ανήκει στις διαταραχές Άγχους. Υπάρχει όμως και μία άλλη κατηγορία με παρόμοιο τίτλο: είναι όσοι έχουν ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας (OCPD). Ως τίτλοι μοιάζουν, όμως διαφέρουν. Για να τους ξεχωρίσουμε τους ορίζουμε ως απλά «ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες» και είναι κάτι διαφορετικό από τους «ψυχαναγκαστικούς». 

Ποια είναι η διαφορά που έχουν τα άτομα με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή Προσωπικότητας (OCPD);

Είναι σαν κάπως την αρχικά ψυχαναγκαστική συμπεριφορά να την έχουν «απορροφήσει» μέσα τους, στην προσωπικότητά τους και, για να αντιμετωπίσουν αυτή την απορρόφηση, έγιναν τελειομανείς. 

Ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες είναι αυτοί που κυνηγάνε το τέλειο, που σχεδιάζουν διαρκώς, προγραμματίζονται υπερβολικά, που τα θέλουν όλα οργανωμένα και που ταράζονται, ιδιαίτερα όταν αυτά δεν προκύπτουν στα πράγματα που τους αφορούν, ακριβώς όπως τα έχουν προγραμματίσει. Όταν λέμε τελειοθήρες, εννοούμε ότι έχουν μία μόνιμη συνήθεια για τάξη, για οργάνωση, για τελειότητα, να έχουν τα πάντα ταξινομημένα, δεν είναι ευέλικτοι σε αλλαγές, ασχολούνται διαρκώς και επιμένουν σε κανόνες, στο σωστό, στο «τυπικό», στο «τέλειο».

Δηλαδή, η έντονη τελειομανία κάποιου μπορεί να αποτελεί πρόβλημα;

Ναι, υπάρχει πρόβλημα, τα άτομα δεν μπορούν να χειριστούν αποτελεσματικά το αναπάντεχο, το απρόσμενο στη ζωή τους. Οι ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες έχουν σταθερά δυσλειτουργικά στοιχεία μέσα τους, στον χαρακτήρα τους και είναι αυτά ακριβώς που τους εμποδίζουν να είναι ευτυχισμένοι.

Χρειάζονται επίσης να απασχολούνται και πάρα πολύ, σχεδόν εξωφρενικά, με τη δουλειά τους ή την υγεία τους, ακόμα κι αν δεν έχουν «κάτι» βιολογικό και διαρκώς «το ψάχνουν».

Ειδικά αυτό το τελευταίο στοιχείο τούς φέρνει σε μεγάλη αναστάτωση λόγω του κορωνοϊού και το αποτέλεσμα είναι ότι και αυτή η κατηγορία ιδεοψυχαναγκαστικών έχει επίσης δύσκολο καιρό μπροστά της με την κοινωνική κατάσταση που επικρατεί.

Θα πω μόνο ότι ως διαταραχή προσωπικότητας, τα θέματά τους είναι χαρακτηρολογικά, δηλαδή για να βοηθηθούν χρειάζεται ειδικός. Δεν μπορούν από μόνοι τους με λίγη προσοχή και τηρώντας λίγες συμβουλές να βελτιώσουν τη ζωή τους. Το να γνωρίζεις όμως τη διαφορά ανάμεσα στο ένα και στο άλλο σε κάθε περίπτωση βοηθάει.