Χωρισμένοι άνδρες: Γιατί η θλίψη τους είναι εντονότερη;

Ξέρεις, δεν είναι σπάνιο να συμβεί αυτό: Μια γυναίκα μετά το διαζύγιο να ανθίσει είτε δίπλα σε έναν άλλον είτε μόνη της, ενώ ο χωρισμένος άνδρας να μαραζώσει. Φυσικά και θα βρουν και οι δύο τον δρόμο τους. Αργά ή γρήγορα. Με τον δύσκολο ή τον εύκολο τρόπο. Όμως αυτό που δεν υποψιάζεσαι είναι ότι πίσω από το ευγενικό χαμόγελο ενός χωρισμένου άνδρα μπορεί να κρύβεται εκτός από μεγάλη σύγχυση και μια απέραντη θλίψη.

Η Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια Χριστίνα Μπογιατζή μάς μίλησε για το τι πραγματικά συμβαίνει στο μυαλό, στην καρδιά και στην ψυχή ενός άνδρα, όταν χωρίζει.

Η έρευνα δείχνει ότι τα περισσότερα διαζύγια δεν είναι απόφαση των ανδρών αλλά των γυναικών; Πιστεύετε ότι αυτό ισχύει; 

Σαφώς και ισχύει! Η γυναίκα θα έλεγα πως βιώνει το διαζύγιο πριν τη ρήξη της σχέσης, ενώ ο άντρας μετά. Τα περισσότερα διαζύγια αφορούν σε αιτίες όπως «ασυμφωνία χαρακτήρων» και «μονομερής φροντίδα των παιδιών», ενώ είναι λιγότερα αυτά που σχετίζονται αμιγώς με τη μοιχεία ενός μέλους. Οι γυναίκες, πλέον, δεν είναι διατεθειμένες να θυσιάσουν τη μέση νεότητά τους, πόσο μάλλον και τα ευαίσθητα και κρίσιμα χρόνια της μητρότητάς τους, προκειμένου να πορευθούν σε έναν τελματωμένο γάμο, ή σε μία αγαλματοποιημένη σχέση μεταξύ των συζύγων. Η οικονομική τους ανεξαρτησία, και κυρίως η απενοχοποίηση από την κοινωνία, τις προσφέρουν το δικαίωμα να διεκδικήσουν μία υγιή σχέση ακόμη κι εάν αυτό σημαίνει διαζύγιο. Σαφέστατα και η γυναίκα που θέλει να σώσει τον γάμο της θα προσπαθήσει να το επιτύχει με πλείστους τρόπους, είτε με την εμπλοκή ειδικού, είτε με δική της έκκληση εντός της συζυγικής σχέσης. Ωστόσο, όταν η γυναίκα ματαιωθεί επανειλημμένα, ο δρόμος του διαζυγίου είναι για εκείνην ένας πιο φωτεινός και ευοίωνος δρόμος από οτιδήποτε άλλο.

Διάβασε κι αυτό: Δήθεν ενωμένη οικογένεια ή διαζύγιο. 

Για ποιον είναι πιο δύσκολο το διαζύγιο; Για τη γυναίκα ή για τον άντρα;

Το διαζύγιο δύναται να είναι εξίσου δύσκολο και για τα δύο φύλα. Η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Πέραν της εξατομίκευσης βέβαια, κατά μέσο όρο, η γυναίκα βρίσκεται σε δυσμενέστερη θέση οικονομικής ασφάλειας ως κηδεμόνας, ειδικά όταν πρόκειται για πάνω από ένα παιδί στον γάμο. Όμως, ψυχολογικά ένας άνδρας μπορεί να περάσει πιο δύσκολα μετά το διαζύγιο από ό,τι μια γυναίκα.

Γιατί δυσκολεύονται ψυχολογικά περισσότερο οι άνδρες από ό,τι οι γυναίκες μετά το διαζύγιο;

Το διαζύγιο θεωρείται ένα από τα τρία πιο οδυνηρά και στρεσογόνα γεγονότα στη ζωή ενός ανθρώπου, (πρώτο είναι η απώλεια παιδιού και δεύτερο η απώλεια συζύγου). Οι γυναίκες συνήθως βιώνουν το πένθος πριν την επισημοποίηση του χωρισμού, ενώ οι άντρες το κάνουν μετά. Η περίοδος του πένθους χαρακτηρίζεται από τα στάδια θρήνου, στα οποία υποκείμεθα όλοι - ανεξαρτήτως τραυματικού γεγονότος. Αυτά τα στάδια είναι πρώτον η άρνηση, δεύτερον η διαπραγμάτευση, τρίτον ο θυμός, τέταρτον η λύπη και τέλος η αποδοχή. Αυτή η διαδρομή απαιτείται από αμφότερα τα μέλη χρόνος για την υγιή αναμέτρηση με την απώλεια του γάμου και όποιος βιαστεί να επανασυνδεθεί με κάποιον έτερο σύντροφο παρακάμπτοντάς τα, το πιθανότερο είναι να βρεθεί μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις. Είτε η απόφαση είναι της γυναίκας είτε του άντρα, ο θρήνος και η απώλεια υφίστανται και για τους δύο και οφείλουν να ενσκύψουν στη δραματική αυτή αλλαγή της πραγματικότητάς τους, ειδικά όταν αυτή αφορά σε παιδιά. Ο ενδεδειγμένος χρόνος για τα στάδια θρήνου ενός διαζυγίου είναι 1 έως 2 έτη, όμως τα πράγματα αλλάζουν, εάν το διαζύγιο γίνει ένας στίβος αντιπαλότητας ανάμεσα στο πρώην ζευγάρι. Εκεί, μπορεί οι πληγές να μην επουλωθούν ποτέ.

Οι έρευνες διαπιστώνουν επίσης ότι η υγεία των χωρισμένων ανδρών επιβαρύνεται όταν χωρίζουν; Γιατί συμβαίνει αυτό;

Είναι σύνηθες να διαπιστώνει ένας άντρας πως εμφανίζει ψυχοσωματικά συμπτώματα ύστερα από ένα διαζύγιο. Η ζωή που διάγει μετά τον χωρισμό τον φέρνει σε θέση ελλιπούς ενδοπροσωπικής μέριμνας (συναισθηματικής και σωματικής) κι αυτό έχει συνέπεια να αφήνεται σε μία αμελή συμπεριφορά καθημερινής αυτοεξυπηρέτησης και αυτοφροντίδας. Συχνά, οι άντρες δεν συνειδητοποιούν με το συναίσθημα ότι ο γάμος ενδεχομένως να βρίσκεται σε δεινή θέση, πράγμα που ανατρέπεται βίαια μέσα τους όταν αντιμετωπίσουν την αλήθεια μίας μοναξιάς ή μίας αποξένωσης μετά το διαζύγιο. Συχνά, οι άντρες δεν δέχονται τις ειδοποιές κραυγές των γυναικών και η απόφαση του διαζυγίου γίνεται για αυτούς μία βαθιά ρήξη με τον εαυτό τους.

Υπάρχουν άνδρες που δυσκολεύονται να ορθοποδήσουν μετά από ένα διαζύγιο;

Συχνά βλέπουμε άντρες να δυσκολεύονται να ορθοποδήσουν μετά από ένα διαζύγιο, επειδή είχαν ζήσει συνεξαρτητικά, είχαν εναποθέσει όλες τους τις ψυχοσυναισθηματικές ανάγκες στη σχέση - πράγμα που ίσως να ήταν και η αιτία της ρήξης από την αρχή.

Εικόνα

Ένας χωρισμένος άνδρας μπορεί να υποφέρει περισσότερο από κατάθλιψη από μια γυναίκα; 

Η κατάθλιψη είναι πιο συνήθης στο ανδρικό φύλο από ό,τι είναι στο γυναικείο κατόπιν διαζυγίου. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό σχετίζεται εν πολλοίς με όσα προαναφέραμε. Ο κόσμος της συναισθηματικής ρύθμισης ενός συζύγου είναι πιο εύθραστος από εκείνον της συζύγου, καθώς η δεύτερη έχει μυηθεί στην αυτορρύθμιση πιο πολύ από τον πρώτο. Η γυναίκα είναι συμβιωτικό ον, καθώς φιλοξενεί στο σώμα της και στον ψυχισμό της άλλον έναν (ως μητέρα από την εγκυμοσύνη κιόλας!), υπό όρους απροϋπόθετης αγάπης, με τρόπο αυτόματο και ψυχοσωματικό. Η γυναίκα δεν κινδυνεύει όσο ο άντρας για επεισόδια καταθλιπτικής νόσου μετά το διαζύγιο. Βιώνει περισσότερο άγχος ως μητέρα, όμως όχι απαραίτητα θλίψη.

Αποκαλύπτουν τον πόνο τους στους άλλους οι χωρισμένοι άντρες; 

Οι άντρες συνήθως περνούν από τη φάση της αντίδρασης, όταν μένουν μόνοι και μετά συνειδητοποιούν τις βαθιές αλλαγές που επέρχονται στη ζωή τους. Ο πόνος τους άλλοτε αποκαλύπτεται σε καρδιακούς φίλους κι άλλοτε μένει για πάντα σιωπηλός. Αυτό εξαρτάται από την κάθε προσωπικότητα και το κάθε ιστορικό ενός διαζευγμένου. Οι σιωπηλά θλιμμένοι χωρισμένοι άνδρες, όμως, είναι μια κατηγορία από μόνη της.

Τολμώ όμως να πω πως η κοινωνία έχει κάνει μία όμορφη μετάβαση σε μία πιο εξευγενισμένη άμιλλα μεταξύ αντρών τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Οι άντρες, ακόμη και στην ανάγκη τους να φανούν δυνατοί, έχουν πλέον όλα τα ερείσματα για να μπορούν να εκφράσουν άφοβα σε λίγους και καλούς τις μύχιες τους αγωνίες και τον βαθύτερό τους συναισθηματικό κόσμο. Έχει γίνει μία εξαιρετική μεταστροφή σε αυτούς τους όρους σχεσιακότητας μεταξύ αντρών, πράγμα πολύ ελπιδοφόρο σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.

Πολλοί άνδρες που χωρίζουν αναγκάζονται να επιστρέψουν στην πατρική οικογένεια. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Θεωρείτε ότι χάνουν την ταυτότητά τους; 

Αυτός ο επαναπατρισμός στην οικογένεια καταγωγής βρίθει ευκαιριών να επιστρέψουν σε μία παλαιότερη συνθήκη εξαρτητικής αγάπης με τους γονείς ή τον έναν γονέα. Δυστυχώς, στην Ελλάδα το αποτύπωμα της «Ελληνίδας μάνας», η οποία ουδέποτε απενοχοποίησε τον γιο της για την ανάγκη του να φύγει μακριά της, είναι τόσο μεγάλο που, όταν ένας διαζευγμένος επιστρέψει στο πατρικό του σπίτι, τότε κινδυνεύει αφόρητα να παραμείνει εγκλωβισμένος στο Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα. Η ταυτότητα δεν χάνεται μέσα στο οιδιπόδειο σύμπλεγμα, ωστόσο επισκιάζεται από εξαρτητικές συμπεριφορές και στο τέλος μπορεί να καθηλώσει το ενήλικο παιδί σε μία σχέση όπου ο Πίτερ Παν όντως δεν θα μεγαλώσει ποτέ!

Βιάζονται να κάνουν επόμενη σχέση μετά το διαζύγιο; Σε σχέση με τις γυναίκες; 

Οι έρευνες δείχνουν πως οι άντρες βιάζονται να κάνουν σχέσεις περισσότερο από ό,τι οι γυναίκες. Οι έρευνες επίσης δείχνουν πως οι άντρες ξαναπαντρεύονται πιο συχνά από τις γυναίκες.

Διάβασε ακόμα: Η Δρ. Λίζα Βάργογλη μιλά για το Hoovering και πώς συνδέεται με την ναρκισσιστική κακοποίηση. 

Πηγαίνουν καλά οι επόμενες σχέσεις τους; Έχουν κάνει τις επεξεργασίες που χρειάζονται, ώστε να αναζητήσουν μια διορθωτική εμπειρία μέσω μιας άλλης σχέσης;

Προσπαθούν να κάνουν τη λεγόμενη «υπεραναπλήρωση» με επόμενες σχέσεις, όμως δεν είναι απαραίτητα μακροχρόνιες σχέσεις αυτές. Οι πρώτες επικείμενες σχέσεις μετά το διαζύγιο είναι συνήθως μία ανεπιτυχής απόπειρα για φροντίδα και επούλωση. Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι όμως, το ίδιο μπορεί να συμβεί και με οποιαδήποτε επικείμενη σχέση της διαζευγμένης γυναίκας μετά το διαζύγιο. Γενικά, ο κανόνας είναι «Γίνε ο τροφός του εαυτού σου πριν ξαναβρείς σύν+τροφο».

Εικόνα

Γίνονται καλύτεροι ή χειρότεροι μπαμπάδες μετά το διαζύγιο;

Οι απόψεις διίστανται. Υπάρχουν μπαμπάδες πολύ μητρικοί που συνεχίζουν τη θητεία τους και μετά το διαζύγιο, πράγμα που τους δημιουργεί πάντα το αίσθημα της ανάγκης να φροντίσουν κατάλληλα ή καλύτερα τα παιδιά τους. Ενώ στον αντίποδα, έχουμε εκείνους που, όταν διαλύεται ο γάμος, διαλύονται οι ίδιοι και μετά διαλύεται κι ο ρόλος του πατέρα ως ήταν. Ειλικρινά όμως, θα ήταν αυθαιρεσία να βάλουμε σαν μάζα όλους τους μπαμπάδες σε αυτό το θέμα, επειδή έχω δει τόσες διαφορές ανά περίσταση, που έχω μεγάλη επιφυλακτικότητα να απαντήσω σε αυτό.

Υπάρχει το συναίσθημα του θυμού στον χωρισμένο άντρα; Όταν φεύγει από το σπίτι του; Ή όταν βλέπει ότι η γυναίκα του ξαναφτιάχνει τη ζωή της με κάποιον άλλον; 

Ο χωρισμένος άντρας θυμώνει όπως θα θυμώσει και η χωρισμένη γυναίκα. Όπως αναφέραμε, περνάει τα στάδια του θρήνου και όλα εξαρτώνται από το πού θα τον συλλάβει ο φωτογραφικός φακός των σταδίων του διαζυγίου. Εάν ο πρώτος σύντροφος συνδεθεί με άλλον σύντροφο νωρίτερα από ό,τι ο δεύτερος, τότε ναι, πιθανότατα να δούμε εκρήξεις θυμού και εκδικητικότητας ή απόσυρσης ακόμη και από τον γονεϊκό ρόλο.

Αποσύρονται από τον γονεϊκό ρόλο για λόγους εκδίκησης προς την πρώην γυναίκα τους. Αυτό εννοείτε; Γιατί συμβαίνει αυτό; 

Ο εκδικητικός διαζευγμένος είναι ο θυμωμένος διαζευγμένος. Όταν ο θυμός παγιωθεί και δεν γίνει απλά ένα πέρασμα προς την αυτογνωσία και αυτοβελτίωση, τότε πλέον ο εκδικητικός παρουσιάζει στοιχεία μίας καθηλωμένης ανάπτυξης του ψυχισμού του και σαν συνέπεια μπορεί εύκολα να αποσυρθεί από τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις του ως γονέας.  Όποιος εκδικείται, μένει ενδοπροσωπικά στάσιμος και σίγουρα δεν θα είναι κατάλληλος να ακολουθήσει με επάρκεια τα συνεχώς μεταβαλλόμενα ψυχοκοινωνικά αναπτυξιακά στάδια του παιδιού του.

Μπορεί ένας χωρισμένος άνδρας να διατηρήσει μια σχέση «δούναι και λαβείν» (με βοηθάς και σε βοηθώ) με την πρώην σύζυγό του ή είναι λάθος; 

Οιαδήποτε μορφή ισορροπημένης συνεργασίας δεν μπορεί ποτέ να είναι λάθος. «Το δούναι και λαβείν» ανάμεσα σε γονείς δεν παύει ποτέ να υφίσταται, είτε είναι μαζί είτε χωριστά. Ο μεγαλύτερος μύθος στο διαζύγιο είναι πως, όταν χωρίσουν οι σύζυγοι, χωρίζουν και οι γονείς. Αυτά τα πανέμορφα πλάσματα που είναι παιδιά τους, πάντοτε θα είναι τρόπος, αφορμή και αιτία να συνεργάζονται όσο δύσκολο και αδιανόητο είναι αυτό σε κάποιες περιπτώσεις. Εφόσον θα έχουμε σίγουρα κάποια επαφή (θέλοντας και μη), τουλάχιστον ας γίνει υπό το πρίσμα μίας ομόνοιας. Υπάρχει και η συμβουλευτική γονέων ως μία διέξοδος για εύρεση κοινής παιδαγωγικής σε αυτή τη διελκυνστίδα που φέρνει ένα διαζύγιο. Ας σημειώσουμε εδώ πως «το δούναι και λαβείν» δεν συστήνεται όταν ένας γονέας εμφανίζει άκρως επικίνδυνα στοιχεία συμπεριφοράς, όπου πια εκεί η  επιστήμη της ψυχολογίας αφήνει τη σκυτάλη της στους νομικούς και τα δικαστήρια.

Και η περίπτωση του χωρισμένου που μένει στην αποσύνθεση… δεν καταφέρνει να ξαναφτιάξει τη ζωή του. Γιατί συμβαίνει αυτό; 

Η απόσυρση είναι η άλλη όψη του νομίσματος από την εκδικητικότητα. Πρόκειται για μία καθήλωση η οποία όμως έχει παθητική έκφανση, όχι ενεργητική. Αυτός που δεν καταφέρνει να ξαναφτιάξει τη ζωή του όπως διερωτάστε, δεν είναι απαραίτητα όμως εκείνος που δεν μπορεί. Υπάρχει ένα στερεότυπο στην ελληνική κοινωνία, το οποίο μάλιστα αποτυπώνεται και στην ίδια την έκφραση «φτιάχνω τη ζωή μου», που επιτάσσει την επαναφορά σε μία συντροφική σχέση με σκοπό να αποφύγει την υποτιθέμενη χαλασμένη ζωή. Πρέπει να σηκώσουμε ανάστημα απέναντι στους φόβους μας για το τι πραγματικά είναι χαλασμένο και φτιαγμένο μέσα μας. Δεν είναι απαραίτητα κακό να μένει κάποιος μόνος του για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα μετά από ένα διαζύγιο. Συχνά, θέλουμε να φροντίσουμε τον εαυτό μας μετά από ένα τέτοιο πλήγμα, πράγμα πολύ ευεργετικό και καθόλου «χαλασμένο»! 

Πότε ζητάει τη βοήθεια ενός ψυχολόγου ένας διαζευγμένος άνδρας; Πώς μπορεί να τον βοηθήσει ο ψυχολόγος; 

Ο ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει έναν διαζευγμένο άντρα με τον ίδιο τρόπο που μπορεί να βοηθήσει οποιονδήποτε είναι διαθέσιμος και πρόθυμος να λάβει βοήθεια. Οι κατηγορίες των ανθρώπων που επισκέπτονται έναν ειδικό δεν είναι απαραίτητα δημογραφικού χαρακτήρα όσο ποιοτικού χαρακτήρα. Ο «διαζευγμένος» δεν διαφοροποιεί την απόδοση της ψυχοθεραπείας όσο ο «ανοιχτός» σε ενδεχόμενο ενδοσκόπησης και αυτοβελτίωσης. Ο ψυχολόγος μπορεί να επισημάνει και να διορθώσει συναισθηματικά τραύματα του διαζευγμένου, τα οποία -πιθανώς- έφεραν τον ίδιο στη δυσμενή κατάσταση που βρίσκεται, πράγμα που συνήθως συμβαίνει και για την πλευρά της διαζευγμένης γυναίκας. Καταλήγουμε στους ψυχολόγους, επειδή δεν θεραπεύσαμε τραύματα και μετά, έγιναν αυτά ένα τυφλό σημείο μέσα μας. Ο ψυχολόγος θεραπεύει ρίχνοντας φως εκεί που είναι οι πληγές και μετά, ο θεραπευόμενος αναλαμβάνει ευθύνη για τις πληγές του. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι λυτρωτικό!

Τι είναι αυτό που σας έχει κάνει μεγαλύτερη εντύπωση στην ψυχοθεραπεία μαζί τους; 

Οι άντρες πλέον είναι πιο διαχυτικοί στις θεραπευτικές σχέσεις. Το δύσκολο είναι να ζητήσουν βοήθεια. Όταν βρεθούν στον καναπέ όμως, μετά όλα είναι πιο εύκολα και προβλέψιμα, διότι η σκόπελος της αυτοπαραδοχής έχει ξεπεραστεί. Αυτό που μου έχει κάνει εντύπωση σε  ψυχοθεραπεία με τους διαζευγμένους είναι πόσο προσπαθούν πλέον να γίνουν καλύτεροι γονείς, καλύτεροι άνθρωποι με τα παιδιά τους. Όλα γιατρεύονται όταν το θελήσουμε, ειδικά όταν το κίνητρό μας είναι να αγαπήσουμε με εσωτερική ορθότητα τα παιδιά μας, γεγονός που γίνεται η κινητήρια δύναμη να βρεθούμε εκεί.

Διάβασε ακόμα: Ο Δρ. Θάνος Ασκητής μιλά για τον εισβολέα στον γάμο και πότε είναι πιο δυνατό να χτυπήσει

WHO IS WHO

Η Χριστίνα Μπογιατζή γεννήθηκε το 1976 στην Αθήνα και είναι Αναπτυξιακή Ψυχολόγος (Παιδοψυχολόγος) και Λογοπαθολόγος. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Νεας Υόρκης (N.Y.U.) στις Η.Π.Α. και από το 2003 εργάζεται σε ιδιωτικό γραφείο Νοτίων Προαστίων, ασκώντας Συμβουλευτική Γονέων, Ψυχοθεραπεία, ομαδική -ατομική- και Λογοθεραπεία σε παιδιά και ενήλικες.  Είναι Υπ. Διδάκτωρ στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών μελετώντας το θέμα του προεφηβικού ναρκισσισμού.  Διδάσκει στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο Αθηνών την Ψυχολογία και είναι συγγραφέας του βιβλίου «Το άγαλμα, το φάντασμα και το Πρόσωπο». Αρθρογραφεί σε ψηφιακές εφημερίδες και περιοδικά και πραγματοποιεί σεμινάρια για γονείς μέσω της Σχολής Γονέων του Δήμου Γλυφάδας. Τέλος, βρίσκεται σε εθελοντικές Αποστολές με το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.