Κρίσεις Πανικού: Ποια είναι τα συμπτώματα, πόσο διαρκούν και πώς να τις αντιμετωπίσεις

Την πρώτη, δεύτερη, τρίτη φορά που θα πάθεις κρίση πανικού θα νομίζεις ότι κάτι σοβαρό σου συμβαίνει κι ότι μάλλον πεθαίνεις. Κι αφού ψαχτείς και βεβαιωθείς ότι τίποτα σοβαρό με την υγεία σου δεν συμβαίνει, πράγμα που θα σου επιβεβαιώσουν και οι γιατροί, θα βρεθείς αντιμέτωπος με την αλήθεια. Τα συμπτώματα, ό,τι παθαίνεις, στα προκαλεί το μυαλό σου. Φυσικά, μπορεί να έχεις χάσει πάρα πολύ χρόνο για να το επιβεβαιώσεις αυτό κι άλλο τόσο για να συνειδητοποιήσεις και αποδεχθείς ότι οι κρίσεις πανικού είναι πλέον ένα υπαρκτό και όχι εύκολο αντιμετωπίσιμο πρόβλημα στη ζωή σου.

Με τον Γιώργο Παπαγεωργίου, Ψυχοδυναμικό Ψυχολόγο και διευθυντή στη ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ (psychikifrontida.gr), δεν γυρεύουμε μόνο απάντηση στον ερώτημα αν και πώς υπάρχει έξοδος από τις κρίσεις πανικού. Οι ερωτήσεις μας, και πιο συγκεκριμένα οι απαντήσεις του ψυχολόγου έχουν στόχο να καταλάβεις τις λεπτομέρειες που χρειάζεται να ξέρεις, για να μη νιώσεις ποτέ ξανά έρμαιο απέναντι σε μια κρίση πανικού. Πόσο διαρκούν; Πόσο συχνά μέσα στη μέρα μπορεί να χτυπήσουν; Σε ποια περίοδο της ζωής είναι πιο πιθανό να κάνουν τη εμφάνισή τους και κυρίως η απάντηση στο ερώτημα: υπάρχει έξοδος και χωρίς φάρμακα; 

Όταν κάποιος νιώσει να εισέρχεται σε κάποια κρίση, είναι πάντα κρίση πανικού ή ίσως κάτι άλλο;

Τα φαινόμενα της κρίσης πανικού, τα συμπτώματα δηλαδή στην κρίση πανικού, εύκολα μπορεί να παρεξηγηθούν και να δοθεί λάθος διάγνωση, από κάτι άλλο που είναι βιολογικό και πολύ πιο σοβαρό και επικίνδυνο. Είναι πιθανό κάποιος να νομίσει λαθεμένα πως προσβάλλεται από κρίση πανικού, ενώ αντιμετωπίζει για παράδειγμα ένα έμφραγμα ή ένα έντονο αναπνευστικό επεισόδιο, πιθανόν ίσως ένα νευρολογικό επεισόδιο. Αυτά είναι πολύ πιο σοβαρά από μία κρίση πανικού, κι είναι απαραίτητο να επισκεφτείτε ειδικό, κατά προτίμηση σε νοσοκομείο, για να πάρετε έγκυρη γνώμη. Από τη στιγμή όμως που τα παθολογικά αίτια θα αποκλειστούν, τότε πλέον έχουμε την πρώτη υποψία ότι ίσως πρόκειται για κρίσεις πανικού, πράγμα που θα επιβεβαιωθεί και από τον ψυχίατρο ή ψυχολόγο.

Προσέξτε, οι κρίσεις πανικού αναφέρονται από τους πάσχοντες πολύ περισσότερο από όσες αληθινά συμβαίνουν. Οι μη-ειδικοί πολύ τακτικά τις συγχέουν με κρίσεις άλλης αιτιολογίας, όπως είναι οι υστερικές κρίσεις ή οι κρίσεις άγχους. Διότι ελάχιστοι αντέχουν ψυχολογικά να αποδεχτούν πώς παθαίνουν υστερικές κρίσεις, ενώ επίσης δεν είναι πολλοί αυτοί που παραδέχονται κρίσεις άγχους (αφού πολλοί θεωρούν συχνά πως το να παραδεχτούν άγχος δηλώνει αδυναμία).

Διάβασε ακόμα: Κρίση πανικού VS COVID-19. Πως ξεχωρίζουμε τα συμπτώματα

Οι κρίσεις πανικού ξεκινούν πάντα με ένα "πνίξιμο στο λαιμό", με μία αίσθηση "πνίγομαι, πνίγομαι"; Σωστά; 

Ναι, σωστά. Συχνά ξεκινούν με ένα "τρέμουλο" στο κεφάλι, τρέμουλο στα χέρια, δύσπνοια, ζαλάδα, τάση λιποθυμίας, μούδιασμα, αίσθημα πνιγμού ή ακόμα και ταχυκαρδία.  Οι κρίσεις πανικού είναι κάτι πολύ σημαντικό, κυριολεκτικά τρομερό, διότι στους ανθρώπους που τις παθαίνουν έχει ενεργοποιηθεί μέσα τους απότομα το κύκλωμα του φόβου.

Και όταν το κύκλωμα του φόβου ενεργοποιηθεί, είναι τόσο ισχυρό που αναστέλλει (μπλοκάρει) άλλα συστήματα μέσα μας, που επειδή λειτουργούν αυτόματα, εμείς τα θεωρούμε δεδομένα: Τέτοια συστήματα είναι η γνωσιακή μας λειτουργία (οι "στροφές" που παίρνει το μυαλό μας) και η αναπνοή.

Είναι ακριβώς αυτά τα δύο που χάνουμε όταν μας προσβάλλει μία κρίση πανικού. Με άλλα λόγια, όσοι άνθρωποι παθαίνουν κρίσεις πανικού, κυριολεκτικά φοβούνται πώς πεθαίνουν... Χωρίς να το θέλει συνειδητά κάποιος, το "κύκλωμα" στο μυαλό του δυσλειτουργεί και τον κάνει να πιστεύει ότι θα πεθάνει.

Δεν πεθαίνει όμως…

Ναι, δεν πεθαίνει, όμως το αίσθημα ότι θα πάθει κάτι κακό είναι εξουθενωτικό. Αρκετοί που έχουν περάσει κρίση πανικού, την περιγράφουν παρομοιάζοντάς τη με την αγωνιώδη προσπάθεια που κάνεις να ανασάνεις ύστερα από ένα μακροβούτι στη θάλασσα, όμως για κάποιο λόγο, ξαφνικά στο τέλος, δεν μπορείς να βγεις στην επιφάνεια...

Εικόνα

Πόσοι άνθρωποι έχουν πάθει έστω και μία φορά κρίση πανικού στη ζωή τους ή μπορεί να πάθουν;

Δυστυχώς, μία τέτοια δυσάρεστη εμπειρία θα βιώσει ο ένας στους δέκα ανθρώπους, αφού κάποια στιγμή στη ζωή του ενδέχεται να πάθει κρίση πανικού.

Πρέπει να γνωρίζουμε λοιπόν ότι είναι ένα σχετικά συχνό φαινόμενο, παρότι δυσάρεστο. Αυτή είναι η γενική πιθανότητα εμφάνισης. Γενικά μιλώντας, κρίσεις πανικού έχει ήδη βιώσει ο ένας στους 30 με 35 ανθρώπους στο Γενικό πληθυσμό. Δηλαδή, στην Ελλάδα υπολογίζουμε πάνω από 300.000 ανθρώπους, όσους έχουν ήδη βιώσει αυτά που περιγράφουμε.

Πόσο πραγματικά διαρκεί μία κρίση πανικού; 

Ο χρόνος που διαρκεί το φαινόμενο αυτό είναι σχετικός από το ποιος το μετράει: για αυτόν που παθαίνει κρίσεις πανικού, φαίνεται "αιώνας", όμως η αλήθεια είναι πως τα συμπτώματα διαρκούν συνήθως 2-3 λεπτά, ενώ το περισσότερο μπορούν να φτάσουν στα 6 με 7 λεπτά της ώρας.

Αυτή η σχετικότητα του φαινομένου οφείλεται σε μία παρενέργεια που προκαλούν οι κρίσεις πανικού, στο - ας το πούμε - "εσωτερικό Ψυχικό όργανο" που μετράει τον χρόνο. Σε εκείνον που πάσχει, έχει σταματήσει προσωρινά να λειτουργεί και ο χρόνος διάρκειας της κρίσης πανικού φαίνεται ατελείωτος. Γι' αυτό και σε πολλές κρίσεις πανικού αναφέρεται από τους πάσχοντες η αίσθηση πως έχουν μεσολαβήσει "ώρες" διάρκειας.

Διάβασε επίσης: Οι 5 συνηθισμένες φοβίες του καλοκαιριού και πως θα τις νικήσεις

Ποια είναι η μεγαλύτερη συχνότητα που μπορεί κάποιος να παθαίνει κρίση πανικού;

Λοιπόν, το συνηθισμένο, που είναι ήδη πολύ έντονο φαινόμενο, είναι να συμβαίνει δύο με τρεις φορές την ημέρα. Είναι φανερό πως πρόκειται για ένα ψυχικό φαινόμενο που, όταν ξεκινήσει, δυστυχώς έρχεται και ξαναέρχεται στη ζωή του ανθρώπου και μπορεί να το παθαίνει, αρκετά τακτικά.

Τότε, το μεμονωμένο φαινόμενο "κρίση πανικού" ή αλλιώς "επεισόδιο πανικού" κλιμακώνεται, οπότε λέμε ότι ο άνθρωπος υποφέρει από "διαταραχή πανικού". Σε τέτοια κλίμακα, κάποιος παθαίνει κρίσεις δυο-τρεις φορές την ημέρα, αλλά μπορεί να φτάσει να συμβαίνουν 10 με 15 κρίσεις πανικού στον άνθρωπο που νοσεί βαριά.

Υπάρχουν περίοδοι στη ζωή που είναι πιο πιθανό να μας επισκεφτούν οι κρίσεις πανικού; 

Είναι τα κομβικά σημεία στη ζωή που αποτελούν διεγερτικούς παράγοντες στην πυροδότηση  κρίσεων πανικού. Είναι δηλαδή τα γεγονότα που αλλάζουν τον δρόμο της ζωής απότομα: ένας γάμος για παράδειγμα ή η απόκτηση ενός μωρού. Μπορεί όμως να ειναι και μία καινούρια εργασία ή όταν κάποιος βγαίνει στη σύνταξη ή όταν κάποιος χάνει την εργασία του. Επίσης όταν χωρίζει, όταν παίρνει διαζύγιο ή  χωρίζει από μία σχέση που ήταν πολύ σημαντική. Όταν κάποιος περνάει λοιπόν κάποιον κόμβο στη ζωή του που είναι έντονος, αρχίζει και κινδυνεύει περισσότερο από κρίσεις πανικού, αν έχει ιστορικό σε αυτές, Ή μπορεί τότε να τον "επισκεφτούν" για πρώτη φορά.

Οι κρίσεις πανικού μπορεί να χτυπήσουν στα «καλά καθούμενα»; 

Ναι, ισχύει αυτό. Μπορεί να χτυπήσουν σε στιγμή φανερής έντασης, άλλα και "στα καλά καθούμενα", αρκεί βεβαίως να προϋπάρχει μία σημαντικότατη πηγή φόβου. Δυστυχώς, οι κρίσεις πανικού δεν παραμένουν πάντα ως μεμονωμένα επεισόδια, αλλά συχνότατα εξελίσσονται σε διαταραχές. Εδώ, προσέξτε κάτι ιδιαίτερο:  Ως επέκταση στους πανικούς, υπάρχει μία διαταραχή που τη λέμε Αγοραφοβία και μία άλλη που τη λέμε Κοινωνιοφοβία. Ο αγοραφοβικός έχει έναν έντονο φόβο μέσα του ότι θα του "έρθει", θα ξαναϋποστεί δηλαδή, μία νέα κρίση πανικού. Αυτό όμως είναι πολύ βαρύ ως αίσθημα φόβου και πάρα πολλοί άνθρωποι ντρέπονται τόσο που φοβούνται, που για να ξεπεράσουν την ντροπή υποκρίνονται τους κοινωνιοφοβικούς για να μην εκτεθούν περαιτέρω.

Γίνεται δηλαδή κάποιος αγοραφοβικός από φόβο να μην πάθει κρίση πανικού;

Ναι. Και συνήθως παριστάνει τον κοινωνιοφοβικό για να απαλύνει την κατάσταση του.

Διάβασε κι αυτό: Όλα όσα θέλεις να ξέρεις για την αγοραφοφία.

Θα σας το εξηγήσω με ένα παράδειγμα: Ζητάτε να βγείτε έξω με μία φίλη σας που είναι αγοραφοβική, δηλαδή που φοβάται πως θα πάθει κρίση πανικού. Εκείνη δεν θα σας το πει έτσι άμεσα, παρά θα σας πει "δεν έρχομαι", "δεν έχω διάθεση" ή "δεν μου αρέσουν τα μέρη με πολύ κόσμο». 

Προκειμένου να παραδεχτεί τον φόβο της γιά πανικούς και να κάνει κάτι για αυτό, προτιμά να χάνει χαρούμενες στιγμές, να υποβαθμίζει την ζωή της και βεβαίως τις σχέσεις της. Και να ξέρετε αυτό είναι γενικευμένο φαινόμενο στους ανθρώπους που φοβούνται κρίσεις πανικού. Πολλοί λειτουργούν κάπως σαν προληπτικοί: δεν συζητούν τις κρίσεις τους, επειδή πιστεύουν πως έτσι και τις συζητήσουν, τότε θα τις διεγείρουν να συμβαίνουν ξανά.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι παθαίνουν κρίσεις πανικού και κάποιοι άλλοι όχι;

Επειδή απλούστατα δεν είναι όλοι οι ψυχισμοί το ίδιο ευαίσθητοι στον φόβο. Επιπλέον, υπάρχουν και εξωγενείς παράγοντες που πυροδοτούν τις κρίσεις πανικού (κάπνισμα, αλκοόλ, ουσίες). Όμως, η αιτία για κρίση πανικού είναι πάντα ένας βαθιά ριζωμένος φόβος, Όχι εύκολα προσπελάσιμος με τη λογική.

Συχνά χρειάζεται ψυχοθεραπεία, και μάλιστα ψυχοδυναμικής μορφής, για να τον προσδιορίσεις. Πάντα με στόχο να τον θεραπεύσεις βεβαίως.

Ίσως σε ενδιφέρει κι αυτό: Φόβος για τα ταξίδια, για το νερό, για τα έντομα και άλλες συνηθισμένες φοβίες. 

Τα ηρεμιστικά είναι λύση για τις κρίσεις πανικού;

Τα φάρμακα δρουν πυροσβεστικά την ώρα της κρίσης. Δεν δίνουν λύση στο πρόβλημα όμως, γιατί δεν εντοπίζεται η βαθύτερη ψυχική αιτία που προκαλεί τις κρίσεις πανικού. 

Άρα, πιστεύετε ότι κάποιος με κρίσεις πανικού μπορεί να βοηθηθεί από την ψυχοθεραπεία για να απαλλαγεί οριστικά από τις κρίσεις πανικού; 

Τώρα, το να απαλλαγούν από τις κρίσεις πανικού οριστικά, είναι μία μεγάλη κουβέντα. Κάποιος μπορεί να βοηθηθεί σε μία κρίση πανικού με λίγες συνεδρίες, γιατί του δίνονται σε πρώτη φάση κάποιες γνωσιακές συμβουλές όπως τι να κάνει όταν νιώθει ότι θα πάθει κρίση πανικού ή την ώρα που τον "χτυπά" η κρίση. 

Αλλά προσέξτε, εδώ μιλάμε για το συμπεριφορικό κομμάτι, δηλαδή να μάθω τι είναι η κρίση πανικού, πώς με έχει παιδέψει στη ζωή και να μάθω να ζω με αυτήν. Όμως, το "απαλλάσσομαι οριστικά από αυτές" όπως ρωτήσατε, σημαίνει ότι μειώνω, μαθαίνω να ελέγχω τον παράγοντα που τις προκαλεί: τον Φόβο. Αυτό σημαίνει ψυχοθεραπεία για αρκετό διάστημα. 

Ειδάλλως, συνεχίζεις να φοβάσαι και προκειμένου να αποφύγεις τον φόβο, στερείς πράγματα από την ζωή σου με συνέπεια να ζεις υποδεέστερα από ό,τι μπορείς, χειρότερα από ό,τι σου αξίζει. Αυτό είναι που κάνουν οι κρίσεις πανικού.

Κύριε Παπαγεωργίου, ποια μπορεί να είναι η πιθανή αρχική αιτία που δημιουργεί τις κρίσεις πανικού;

Το συνηθέστερο είναι μία κακή παιδική ηλικία. Σε κάποιους είναι μία κακοποίηση στην παιδική ηλικία, σε άλλους μία τραυματική εμπειρία την οποία άφησαν ανεπεξέργαστη, σε άλλους είναι εξωτερικά πραγματικά γεγονότα, ένα τραυματικό γεγονός δηλαδή.

Σε κάποιους είναι κάτι ακόμα πιο δύσκολα ανιχνεύσιμο: είναι η αναμονή του φόβου ότι θα συμβεί κάτι κακοποιητικό.

Να σας το πω με απλά λόγια: δεν είναι το παιδί που το δέρνουν που είναι πιο πιθανόν να παθαίνει κρίσεις πανικού ως ενήλικας, όσο το παιδί που απειλούν διαρκώς πως θα το δείρουν. Ο φόβος κι η αναμονή της απειλής αφήνει χειρότερο Ψυχικό αποτύπωμα από τον ρεαλιστικο πόνο. Με άλλα λόγια το να ζεις μικρός διαρκώς φοβισμένος είναι χειρότερο από το να ζεις ξαφνικούς στιγμιαίους πόνους.

Καταλαβαίνετε επομένως ότι είναι πολύ καλά κρυμμένα τα αίτια που μπορεί να προκαλούν τελικά κρίση πανικού και χρειάζεται προσπάθεια και από τις δυο πλευρές, και του θεραπευόμενου και του θεραπευτή, για να τα εντοπίσουμε και να μπορέσουμε να δουλέψουμε πάνω σε αυτά. Αν όμως καταφέρουν να έχουν καλή συνεργασία ο θεραπευόμενος με τον θεραπευτή, υπάρχει έξοδος από τις κρίσεις πανικού και αυτό είναι κάτι που αξίζει να τονίσουμε.

Διάβασε ακόμα: Το προφίλ του ψυχοπαθητικού. Γιατί πρέπει να το γνωρίζεις.