Κίκκα Ουζουνίδου: H συγγραφέας που έκανε το τραύμα της παιδικής κακοποίησης βιβλίο

Ένα παιδί μπορεί να κακοποιηθεί με πολλούς τρόπους και πολλές φορές, μέχρι να καταλάβει ότι έχει κακοποιηθεί. Το ήξερες αυτό; Και μπορεί δυστυχώς να κακοποιηθεί συστηματικά και επανειλημμένα από εκείνους που είναι υπεράνω υποψίας και οι μοναδικοί υπερήρωες στο μικροσύμπαν του: τους γονείς του.

Μπορεί να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να το καταλάβει. Ή να περάσουν πολλά χρόνια - όχι όμως χωρίς τραυματικές επιπτώσεις - και να μην το καταλάβει ποτέ. Να εκμυστηρευτεί τον αβάσταχτο και συχνά απροσδιόριστο πόνο του σε έναν έμπιστο φίλο. Να ξετυλίξει το κουβάρι της μπερδεμένης του ψυχής στον θεραπευτή του. Ή να γράψει ένα…βιβλίο. Όπως έκανε η Κίκκα Ουζουνίδου.

Το βιβλίο της «Ανορεκτικά Όνειρα» είναι η κατάθεση μιας τραυματισμένης ψυχής. Όχι επειδή περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τη δύσκολη μάχη της με τη διατροφική διαταραχή, αλλά επειδή κυρίως μοιράζεται από πού ξεκίνησε όλο αυτό: από μια υπέρμετρα κακοποιητική σχέση με τους γονείς της.

Αναφέρεις μέσα στο βιβλίο σου πόσο τραυματικό ήταν να βλέπεις τους γονείς σου να καβγαδίζουν έντονα και να απαξιώνουν ο ένας τον άλλον. Θεωρείς ότι υποτιμάται αυτό το φαινόμενο και ο αντίκτυπός του στην ψυχοσύνθεση ενός παιδιού;

Η  οικογένεια για ένα παιδί είναι το καταφύγιό του. Το μέρος που θέλει να νιώθει ασφαλές και να αισθάνεται συναισθηματική ζεστασιά.  Όταν βλέπει  τους γονείς του να μαλώνουν, οι ισορροπίες γκρεμίζονται και γεννιούνται ανασφάλειες και ενοχές. Ανασφάλειες, επειδή πάντα ένα παιδί νομίζει ότι ένας καυγάς μπορεί να καταφέρει να διαλύσει μια οικογένεια και ενοχές, επειδή το παιδί νιώθει πως ίσως αυτό είναι η αιτία που οι γονείς του μαλώνουν.

Κάπως έτσι ένιωθα κι εγώ. Σε κάθε τους φασαρία γέμιζα με φόβο και ενοχές. Κατέρρεαν οι ισορροπίες μου και γέμιζα με θλίψη και άγχος. Έτρεμα ακόμα και εκείνες τις φορές που δεν ήταν φανερό. Και το βράδυ κοιμόμουν παρέα με τις φίλες μου τις ενοχές, νομίζοντας πως ήμουν η αιτία της φασαρίας τους. Νιώθοντας πως, αν δεν υπήρχα, ίσως να μπορούσαν να γίνουν αυτοί οι δύο άνθρωποι κάποτε ευτυχισμένοι…

Πιστεύεις ότι ζευγάρια με παιδιά που καβγαδίζουν έντονα και συχνά ενώπιον των παιδιών τους είναι καλύτερα να χωρίζουν; 

Πιστεύω πως έχουμε τεράστια ευθύνη ποιον άνθρωπο θα επιλέξουμε για να δημιουργήσουμε οικογένεια. Αυτή είναι μία από τις μεγαλύτερες ευθύνες που έχουμε. Ιδιαίτερα τώρα που οι εποχές έχουν αλλάξει, ένα ζευγάρι έχει την ευκαιρία να δοκιμαστεί πριν φέρει στον κόσμο παιδιά. Θα πρέπει λοιπόν να κάνουμε ωριμότερη επιλογή συντρόφου.

Ένας χωρισμός πάντα στοιχίζει στο παιδί όσο ανώδυνος κι αν είναι. Κι ένας γονιός αυτό δεν θα το νιώσει ποτέ, παρά μόνο αν είναι και εκείνος παιδί χωρισμένων γονιών. Είναι ένα κενό που μένει μέσα σου μια ολόκληρη ζωή και ένα «γιατί» που συνοδεύει κάθε σου βήμα.

Γονείς που καυγαδίζουν μπροστά στα παιδιά τους, αρχικά πρέπει να το παλέψουν και να ψάξουν τι είναι αυτό που τους χωρίζει και τι ήταν εκείνο που κάποτε τους είχε ενώσει. Αν παρόλα αυτά δεν σταθεί τίποτα ικανό για να βελτιώσει τη μεταξύ τους σχέση, τότε το σωστότερο είναι ο χωρισμός. Σωστότερο. Όχι όμως και ανώδυνο…

Το βιβλίο σου αποκαθηλώνει τον γονεϊκό ρόλο και αποδεικνύει πόσο κακό μπορούν να κάνουν κάποιοι γονείς στα παιδιά τους. Θεωρείς ότι υπάρχουν πολλοί σαν και σένα; Παιδιά που είναι πλέον ενήλικες, αλλά δεν τολμούν ή δεν θέλουν να πουν ότι έχουν κακοποιηθεί με κάποιον τρόπο από τους γονείς τους;

Από τη μέρα που εκδόθηκε το βιβλίο μου, χωρίς να φανεί υπερβολικό, έχω μιλήσει με χιλιάδες ανθρώπους. Με μεγάλη μου θλίψη έχω διαπιστώσει ότι είναι πολλοί οι ενήλικες που μεγάλωσαν με παιδικά τραύματα. Τραύματα που δυστυχώς κάποιοι συνεχίζουν τώρα στα δικά τους παιδιά, αφού δεν κατάφεραν ποτέ να σπάσουν την αλυσίδα.

Όχι, δεν μιλούν! Βλέπετε ζούμε στα χρόνια της «εικόνας» και  δεν τολμάμε εύκολα να τη χαλάσουμε. Ο κόσμος δυστυχώς δεν μιλάει και οι περισσότεροι συνεχίζουμε να κρύβουμε τα προβλήματα κάτω από το χαλάκι μας. Είχα την τιμή να μου ανοιχτούν πολλοί άνθρωποι, ίσως γιατί το βιβλίο μου τους ξεκλείδωσε και τους έκανε να νιώσουν πως δεν είναι μόνοι. Πως κάποιος μπορεί να τους νιώσει και να τους καταλάβει. Έτσι, με βεβαιότητα θα σας πω, πως ναι, υπάρχουν πολλοί που έχουν κακοποιηθεί και δεν το ομολογούν…

Η κακοποίηση δεν είναι μόνο το ξύλο και η σωματική βία. Κακοποίηση είναι και κάθε λεκτική υποτίμηση ή χειραγώγηση. Το καταλαβαίνει κανείς ξεκάθαρα αυτό διαβάζοντας το βιβλίο σου. Θεωρείς ότι η συναισθηματική κακοποίηση είναι κάτι που δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε εύκολα; 

Ναι, είναι αλήθεια. Πολλές φορές τη συναισθηματική κακοποίηση αργούμε να την καταλάβουμε. Μεγαλώνουμε με ταμπέλες και νομίζουμε πως αυτό είμαστε. Για πολλά χρόνια πίστευα πως είμαι «κούτσουρο», επειδή έτσι άκουγα τον πατέρα μου να με αποκαλεί σε κάθε μου παιδική αποτυχία. Για πολλά χρόνια ένιωθα «άχρηστη», επειδή θεωρούσα πως άξιζα όλες τις τιμωρίες που είχα υποστεί από τη μητέρα μου. Μεγαλώνοντας όμως κατάλαβα πως δεν ήμουν ούτε κούτσουρο ούτε και άξιζα να περάσω όσα πέρασα. Κι έτσι αποφάσισα να γράψω αυτό το βιβλίο και να γίνω η κραυγή για όλα εκείνα τα παιδιά που υποφέρουν και δεν τολμούν να το φωνάξουν. 

Στο βιβλίο σου μιλάς ανοιχτά για όλα τα “φάουλ” της μητέρας σου. Ταυτόχρονα όμως τη δικαιολογείς...

Για κάθε παιδί οι γονείς του είναι οι ήρωές του. Έτσι, πάντα έχουν την ανάγκη να τους δικαιολογούν και να τους έχουν ψηλά. Εδώ και πολλά χρόνια της έχω συγχωρέσει όλα της τα λάθη. Μόνο αν συγχωρέσεις ξεφορτώνεσαι το φορτίο και μπορείς να πας παρακάτω, καθαρός.

Ήταν αυτό το outing στο βιβλίο σου μια τιμωρία προς εκείνη ή μια κραυγή για να θορυβηθούν όσοι μπορεί να περνούν ή να κάνουν τα ίδια; 

Μου ήταν και μου είναι απερίγραπτα δύσκολα να μιλήσω για εκείνη και για όσα βίωσα κοντά της ως παιδί. Κάθε βράδυ που ξαπλώνω, έχω έναν κόμπο στο στομάχι γιατί ξέρω ότι πονάει, γιατί ξέρω πως όσοι διαβάζουν το βιβλίο έχουν και μία κριτική για εκείνη.

Όχι, δεν ήταν τιμωρία για εκείνη! Δεν θα έπαιρνα ποτέ ικανοποίηση με το να την τιμωρήσω. Το outing αυτό ήταν μια «σφαλιάρα» προς τους γονείς, για τον τρόπο που μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Μόνο αν μιλήσεις ανοιχτά, μπορείς να βοηθήσεις κάποιον. Μόνο άμα του πεις την ωμή αλήθεια, μπορείς να τον ταρακουνήσεις.

Αυτό προσπάθησα να κάνω μέσα από το βιβλίο μου. Τη θλίψη που νιώθω για την πίκρα που έδωσα στην μητέρα μου, την αντισταθμίζει το γεγονός πως το βιβλίο αυτό βοήθησε και συνεχίζει να το κάνει πολλές οικογένειες με αντίστοιχα προβλήματα…

Η σχέση με τη μητέρα φαίνεται να είναι καθοριστικής σημασίας στη γέννηση της διατροφικής διαταραχής. Έτσι υποστηρίζουν οι έρευνες. Θέλεις να μας περιγράψεις τη δική σου σχέση με τη μητέρα σου; 

Ο ρόλος της μητέρας θεωρώ πως έχει καθοριστικό ρόλο για το μεγάλωμα ενός παιδιού. Έχουμε δει μητέρες ηρωίδες που καλύπτουν το κενό ακόμα κι όταν ο πατέρας είναι απών ή κάκιστος. Μητέρες που δεν μεταφέρουν την όποια ψυχική τους αναστάτωση στα παιδιά τους και που συνεχίζουν με το χαμόγελο στα χείλη να καλύπτουν το δάκρυ της ψυχής τους.

Η δική μου μητέρα δεν κατάφερε να νικήσει τα δικά της κατάλοιπα, τα δικά της συζυγικά προβλήματα και ξέσπασε πάνω μας. Τιμωρίες, αυταρχισμός, πράξεις στα όρια της τρέλας, μετά αγάπη, μετά ξανά πράξεις στα όρια της τρέλας… Μία φως και μία σκοτάδι. Της είχα, όμως, τεράστια αδυναμία, όπως πιστεύω έχει κάθε παιδί στη μητέρα του. Της συγχωρούσα τα πάντα, ακόμα και τις ακραίες της συμπεριφορές. Ήμουν προσκολλημένη πάνω της και της άφηνα τα περιθώρια να με χειριστεί όπως εκείνη ήθελε…

“Ακραίος τρόμος και μετά απέραντη αγάπη”, είναι τα λόγια που χρησιμοποιείς για να περιγράψεις τη σχέση με τη μητέρα σου. Πόσοι γονείς υποστηρίζουν ότι λατρεύουν τα παιδιά τους, όμως στην πραγματικότητα είναι χειριστικοί, ελεγκτικοί, αυταρχικοί, κακοποιητικοί ή ακατάλληλοι για γονείς; 

Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί ακατάλληλοι γονείς… Τους καταλαβαίνεις εύκολα αν κοιτάξεις τα παιδιά τους!  Κι όμως, θα σου πουν πως τα αγαπούν.. Και δύσκολα θα παραδεχθούν πως έχουν κάνει λάθη…  Ένας γονιός έχει εξουσία πάνω σε ένα παιδί, ειδικά τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Μπορεί να το κάνει να ανεχθεί και να συνηθίσει πολλά στραβά. Κάποια από αυτά τα παιδιά μεγαλώνοντας θα καταλάβουν τι τους έχει συμβεί και κάποια δυστυχώς θα συνεχίζουν να ζουν ως υποχείρια των γονιών τους, χωρίς να καταφέρουν να σπάσουν ποτέ την αλυσίδα. 

Διαβάζοντας το βιβλίο σου ο αναγνώστης βιώνει καρέ καρέ πώς ένα παιδί που μεγαλώνει με φωνές και εντάσεις ξεσπά στον εαυτό του…

 Η άποψη μου είναι πως επιλέγουμε τυχαία τον τρόπο με τον οποίο θα ξεσπάσουμε στον εαυτό μας. Αν εκείνα τα χρόνια είχε έρθει στο δρόμο μου κάποιος να μου δώσει ναρκωτικά, ίσως να τα είχα πάρει… Αν είχε έρθει κάποιος στο δρόμο μου να μου δείξει πως με το ποτό μεθάς τα προβλήματά σου, ίσως να είχα γίνει αλκοολική. Αν είχε έρθει κάποιος στον δρόμο μου να μου δείξει πως με την αλητεία νικάς τα προβλήματα, ίσως είχα γίνει κι εγώ αλήτισσα. Τίποτα από αυτά όμως δεν ήρθε στο δικό μου δρόμο και έτσι με επισκέφτηκαν οι διατροφικές διαταραχές. Με ό,τι τρόπο κι αν ξεσπάσει κάποιος στον εαυτό του, τα συναισθήματα είναι πάντα ίδια, οι αιτίες έχουν την ίδια πηγή  και ο τρόπος για να λυτρωθείς, θέλει την ίδια προσπάθεια!

“Δεν ξέρω πόσους παλμούς ανέβαζα κάθε φορά που προκαλούσα εμετό… Ιδρωνα, θόλωνα, ζαλιζόμουν, έτρεμα και λιποθυμούσα…”. Οι περιγραφές σου για τα βουλιμικά σου επεισόδια είναι συγκλονιστικές. Πιστεύεις ότι αυτές οι περιγραφές είναι ένας τρόπος να καταλάβει κάποιος πόσο υποφέρει ένα άτομο με διατροφική διαταραχή;  

Ένα άτομο με διατροφική διαταραχή υποφέρει όσο και ένας εξαρτημένος από ουσίες άνθρωπος. Η αιτία μπορεί να είναι διαφορετική, αλλά το συναίσθημα και ο τρόπος που το βιώνει είναι σχεδόν ίδια. Ναι, ένα άτομο με διατροφική διαταραχή υποφέρει πραγματικά. Υποφέρει το σώμα του και άλλο τόσο η ψυχή του, η οποία είναι σε μία διαρκή αναστάτωση…

Οι διατροφικές διαταραχές είναι από τις πιο θανάσιμες ψυχικές διαταραχές. Ένας άνθρωπος πεθαίνει κάθε 52 λεπτά από διατροφική διαταραχή. Αριθμούνται πάνω από 10.000 θάνατοι το χρόνο. Πιστεύεις ότι το βιβλίο σου δίνει αυτό το μήνυμα σε μια έφηβη που το διαβάζει ότι κινδυνεύει η ζωή της; 

Το μήνυμα αυτό είναι ξεκάθαρο μέσα από το βιβλίο μου. Τέντωσα τόσο οριακά το σχοινί που μύρισα τον θάνατο… Πάνω μου αλλά και μέσα μου… Αλήθεια, έχει μυρωδιά ο θάνατος! Ταλαιπώρησα σε ακραίο βαθμό τόσο πολύ τον οργανισμό μου και ακόμα και σήμερα, δεν ξέρω ποια δύναμη ήταν εκείνη που δεν με άφησε να πεθάνω… Άντεξε αυτό το κορμί τόσα πολλά που δύσκολα ερμηνεύονται με την λογική. Ναι, οι διατροφικές διαταραχές είναι μια πολύ επικίνδυνη ψυχική ασθένεια, για αυτό και πρέπει να δίνουμε τις μάχες μας από νωρίς, πριν γίνουν ακυβέρνητες.

Το πρόβλημά σου της ψυχογενής βουλιμίας το έλυσες μόνη σου μέσα από τη δύναμη της προσωπικής θέλησης. Είναι σημαντικό ωστόσο να πούμε ότι το πρόβλημα αυτό σπάνια λύνεται έτσι, γιατί πρόκειται για μια σοβαρή ψυχιατρική διαταραχή. Χρειάζεται βοήθεια ειδικού. Συμφωνείς με αυτό; 

Συμφωνώ απόλυτα πως χρειάζεται βοήθεια ειδικού για να λυθεί το πρόβλημα. Έχει όμως επίσης τεράστια σημασία να έχουμε την επιθυμία να παλέψουμε. Να έχουμε τη θέληση να ξεφύγουμε από όλα εκείνα που μας γδέρνουν την ψυχή. Η θέληση μαζί με τον κατάλληλο ειδικό μπορεί να νικήσουν όλα τα θηρία! Όσο μεγάλα κι αν είναι! Όσο ανίκητα κι αν φαντάζουν!

Η ψυχοθεραπεία πάντως είναι ένας τρόπος να μιλήσει σε ένα ασφαλές πλαίσιο για τα τραύματά του κάποιος. Ποια είναι η άποψή σου για αυτό;

Στα χρόνια που χρειάστηκα ψυχοθεραπεία, πριν από 20 χρόνια δηλαδή, δεν υπήρχε η γνώση και η εμπειρία που υπάρχει σήμερα. Από την άλλη, δεν τολμούσες εύκολα να ζητήσεις βοήθεια ή να πεις πως σε παρακολουθεί κάποιος ψυχοθεραπευτής, γιατί η κοινωνία σε κατηγοριοποιούσε αμέσως στους προβληματικούς ανθρώπους και σε απομόνωνε διακριτικά… Δυστυχώς δεν είχα καλή εμπειρία από τους ειδικούς εκείνης της εποχής.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι πλέον υπάρχουν ειδικά κέντρα που ασχολούνται με την υποστήριξη για τέτοιου είδους προβλήματα.  Πιστεύεις ότι, αν κάποιος σε πήγαινε σε ένα τέτοιο κέντρο, θα είχες ταλαιπωρηθεί λιγότερο; 

Είναι πολύ σημαντικό, με τον ψυχολόγο – ψυχίατρο που θα επιλέξουμε, να νιώθουμε άγγιγμα ψυχής. Να νιώθουμε ζεστασιά και ότι μπορεί να μας καταλάβει. Χαίρομαι πολύ που πλέον έχουν δημιουργηθεί ειδικά κέντρα, με γνώμονα την αγάπη και την κατανόηση προς τον «ασθενή». Νιώθεις πως έχεις έναν σημαντικό σύμμαχο στα προβλήματά σου και καλύτερες προϋποθέσεις για να απαλλαγείς από αυτά.

Θα ήθελες να γίνεις μητέρα; 

Είμαι 41 ετών και δεν έχω παιδιά. Με όλα αυτά που έζησα πάντα είχα έναν φόβο… Φοβόμουν μήπως μέσα μου υπάρχει κάποιο κακό κομμάτι του εαυτού μου που βγει στην επιφάνεια με τη γέννηση ενός παιδιού. Κι έτσι δεν τόλμησα ποτέ να σκεφτώ να γίνω μάνα… Στη ζωή μου όμως έχω πολλά παιδάκια γύρω μου! Αναζητούν τη συντροφιά μου κι εγώ τη δική τους! Περνάμε όμορφα και σε κάθε παιδάκι προσπαθώ να δώσω και κάτι. Σε εκείνο που φοβάται προσπαθώ να δώσω τόλμη και σε εκείνο που έχει θράσος προσπαθώ να του δείξω πως με την ευγένεια κερδίζεις περισσότερα! Και σε όλα δείχνω την αγάπη που νιώθω για εκείνα. Η αγάπη είναι το πολυτιμότερο συναίσθημα!

Αν ήσουν εσύ μητέρα ενός εφήβου ή μίας έφηβης, πώς φαντάζεσαι ότι θα ήθελες να είσαι; 

Θα ήθελα να είμαι κοντά της. Ένας παιδί στην εφηβεία θέλει κάποιον να μπορεί να τον ακούσει, να τον καταλάβει και να τον καθοδηγήσει γλυκά, στο παρακάτω βήμα δίχως να το φοβάται…

Αναφέρεις ότι, όταν έπιασες δουλειά, βοηθήθηκε η ψυχολογία σου. Πιστεύεις ότι η εργασία είναι θεραπεία; Με ποιον τρόπο λειτούργησε θεραπευτικά σε εσένα;  

Η εργασία τότε για μένα ήταν το άνοιγμα ενός νέου κύκλου. Νέοι άνθρωποι στη ζωή μου, καινούριο πρόγραμμα, καινούριες υποχρεώσεις. Και μέσα από αυτά πήρα δύναμη, γιατί άρχισα να νιώθω ικανή! Χρήσιμη! Σημαντική! Άρχισα να νιώθω αγάπη και θαυμασμό από ανθρώπους που δεν γνώριζα. Όλα εκείνα δηλαδή που μου έλειπαν ως παιδί…

Τι θα ήθελες να έχει κάνει κάποιος για σένα, για να μην περάσεις όλη αυτή την ταλαιπωρία που πέρασες; 

Θα ήθελα η κοινωνία να είχε ενδιαφερθεί περισσότερο! Οι συγγενείς μου, που είμαι σίγουρη πως γνώριζαν, να είχαν κάνει τις προσπάθειές τους. Οι δάσκαλοι στο σχολείο που έβλεπαν την αλλαγή μου, να με είχαν προσεγγίσει ! Μία μόνο δασκάλα έστρεψε τότε το βλέμμα της πάνω μου και λυπάμαι πολύ που δεν μπορώ να θυμηθώ το όνομά της, για να την βρω και να της πω ένα ευχαριστώ από την καρδιά μου, ως υγιής πλέον άνθρωπος! Δυστυχώς μας κυριεύει η φράση «μην ανακατεύεσαι» και έτσι αφήνουμε πολλά παιδιά αβοήθητα…

Ποιο είναι το “τριαντάφυλλο” που δίνεις κάθε μέρα στον εαυτό σου για να νιώσεις καλύτερα; 

Έχω μια παιδική φωτογραφία που κρατάω τρυφερά ένα τριαντάφυλλο. Αυτή η φωτογραφία με βοήθησε να νικήσω το θηρίο και να αποκτήσω μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή. Κάθε φορά που την κοιτούσα, ένιωθα πως έπρεπε να παλέψω όχι για εμένα, αλλά για εκείνο το παιδάκι που δεν μου έφταιγε σε τίποτα… Για εκείνο το μικρό αθώο πλασματάκι που τόσο πολύ κακοποιούσα.

Αυτή η φωτογραφία συνεχίζει να μου δίνει δύναμη ακόμα και σήμερα. Άλλες φορές την κοιτάζω με περηφάνια για όσα ξεπέρασα, άλλες φορές την κοιτάζω με τύψεις και θέλω να καλύψω τον χαμένο χρόνο, άλλες φορές την κοιτάζω με ευθύνη προς εκείνο το κοριτσάκι και όλες οι φορές μου δίνουν δύναμη!