Μήπως του λείπει σίδηρος;

Τo 35% των παιδιών στην Ελλάδα εμφανίζουν σιδηροπενική αναιμία.

25.02.2021

Εύα Τσάκου, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Το κύριο αίτιο για την έλλειψη σιδήρου στα παιδιά φαίνεται να είναι η μειωμένη πρόσληψή του από τη διατροφή.

Ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε.

Μην αμελείτε την σιδηροπενία

Η σιδηροπενία μπορεί να επιφέρει επιπλοκές στην ομαλή σωματική και νοητική ανάπτυξη του παιδιού. Συγκεκριμένα, συνδέεται με μειωμένη ανάπτυξη, κακές σχολικές επιδόσεις, μειωμένη παραγωγικότητα, αίσθημα κόπωσης, αλλά και μειωμένη ανοσοποιητική ικανότητα. Από μελέτη σε παιδιά ηλικίας 5 χρόνων, κάθε 10 g/L αύξηση στις τιμές της αιμοσφαιρίνης συσχετίστηκε με 1,75 μονάδες υψηλότερο IQ. Η μειωμένη γνωσιακή ανάπτυξη και εξέλιξη φαίνεται να είναι μη αναστρέψιμη, ιδιαίτερα όταν καθυστερεί η διάγνωση και η θεραπεία.

Η έλλειψη σιδήρου είναι η πιο κοινή διαταραχή σε θρεπτικές ουσίες στον κόσμο, ενώ τα βρέφη και τα παιδιά φαίνεται να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, λόγω της ταχείας ανάπτυξής τους και των περιορισμένων πηγών σιδήρου στη διατροφή τους.

Σε ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο για αναιμία βρίσκονται:

Βρέφη που λαμβάνουν πλήρες αγελαδινό γάλα, αντί για την κατάλληλη για την ηλικία εμπλουτισμένη με σίδηρο φόρμουλα, πριν από την ηλικία του 1 έτους
Νεαρά κορίτσια που ελέγχουν το βάρος τους περιορίζοντας την πρόσληψη πηγών σιδήρου
Παιδιά και έφηβοι που ακολουθούν μη ισορροπημένη χορτοφαγική δίαιτα
Παιδιά που ασχολούνται με αθλήματα αντοχής, μπορεί να οδηγηθούν σε απώλεια αίματος από το έντερο ή μέσω του ουροποιητικού συστήματος

Μελέτες έχουν δείξει επίσης, ότι τα υπέρβαρα παιδιά και οι έφηβοι βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για ανεπάρκεια σιδήρου σε σύγκριση με τα παιδιά φυσιολογικού βάρους, καθώς η διαταραχή των ορμονών οδηγεί στη δέσμευση του σιδήρου στις αποθήκες, έναντι της διάθεσής του για τη σύνθεση αιμοσφαιρίνης.

Πηγές πρόσληψης σιδήρου

Η πρόληψη της σιδηροπενικής αναιμίας μπορεί να στηριχθεί σε μία διατροφή πλούσια σε σίδηρο, αλλά και στον κατάλληλο συνδυασμό τροφών. Ο αιμικός σίδηρος (ζωικής προέλευσης) αποτελεί την καλύτερη πηγή σιδήρου, καθώς απορροφάται σε μεγαλύτερο ποσοστό, ενώ ταυτόχρονα, ενισχύει αποτελεσματικά και την απορρόφηση του μη-αιμικού σίδηρου (φυτικής προέλευσης). Συγκεκριμένα, η βιοδιαθεσιμότητα του σιδήρου από τα φασόλια είναι περίπου 5% ενώ από το κρέας φτάνει το 25%.

Η απορρόφηση του σιδήρου ενισχύεται επίσης από την πρόσληψη:

βιταμίνης C
οργανικών οξέων φρούτων και λαχανικών (κιτρικό και μηλικό οξύ)
ζωικής πρωτεΐνης.

Αντίθετα, συστατικά της τροφής που μειώνουν την απορρόφηση σιδήρου είναι:

οι φυτικές ίνες
το ασβέστιο
οι φαινόλες που βρίσκονται στα λαχανικά, τους ξηρούς καρπούς, τα όσπρια, κ.ά.
οι τανίνες στο τσάι και τον καφέ
οι πρωτεΐνες σόγιας

Από τα μέχρι στιγμής δεδομένα προκύπτουν τα εξής στοιχεία για τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης σιδηροπενικής αναιμίας στα παιδιά:

Ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός μέχρι την ηλικία των 4-6 μηνών φαίνεται να είναι ευεργετικός.
Ενθαρρύνεται η έγκαιρη εισαγωγή τροφίμων απογαλακτισμού πλούσιων σε σίδηρο, όπως τα δημητριακά, τα λαχανικά, τα ψάρια, τα αυγά, ο αρνίσιος κιμάς, το κρέας και το κοτόπουλο, μετά την ηλικία των 6 μηνών.
Στα μεγαλύτερα παιδιά ενθαρρύνεται η διατροφή που περιέχει σίδηρο, όπως φύτρα δημητριακών, φασόλια, σπανάκι και άλλα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, σταφίδες και μη φυτικά τρόφιμα, όπως κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, αυγά (κρόκος) και συκώτι.
Συστήνεται η αξιολόγηση της επάρκειας πρόσληψης σιδήρου και η έγκαιρη ανίχνευση της σιδηροπενίας, ώστε να προληφθούν οι επιπτώσεις της.